گردآورنده: آسیه عباس اصل حیزانی
از بین تمامی انواع آزمایشات، ارزیابی ثبات رنگ منسوجات در مقابل نور یکی ازمهمترین روش ها می باشد. چگونگی رفتار پارچه در هنگام شستشو، خشکشوئی، سایش، تعرق و یا در مقابل انواع مختلف آب از اطلاعات ضروری برای تولیدکنندگان منسوجات می باشند، ولی تأثیر نور نیز برای تولیدکنندگان بسیار حائز اهمیت و غیرقابل پیش بینی است. به طوریکه وجود یک روش آزمون دقیق و قابل اطمینان برای آن بسیار ضروری است.
پیش‌بینی ثبات نور به‌طور صحیح گاهی اوقات می‌تواند باعث یک موفقیت یا شکست برای یک تاجر (بازرگان) شود، محصول جدیدی که رنگش به سرعت تغییر کند می‌تواند صدمه زیادی به شهرت کارخانه وارد سازد. آزمایش ثبات نوری برای بسیاری از محصولات ضروری است. به‌عنوان مثال لباس شنائی را تصور کنید که در مقابل آفتاب رنگ آن از بین می‌رود و یا روکش صندلی اتومبیل که با قرارگیری در معرض آفتاب رنگ پارچه آن تغییر نماید.
ثبات نوری:منظور اندازه گیری ثبات رنگ در برابر نور است
1) نور مصنوعی
2) طبیعی
اندازه گیری ثبات نوری با استفاده از اسیکل آبی (پارچه همراه آبی رنگ) با شماره 1 تا 8 است.
رنگرزی الیاف سلولزی:
الیاف سلولزی به واسطه داشتن ساختمان خاص مولکولی قادر به بر قرای پیوند های محکم و مناسب با تمام رنگینه های طبیعی نیستند و تنها تعدادی از رنگینه ها که عبارتند از رنگینه های ایندگو قادر به رنگرزی الیاف سلولزی هستند اما این دسته از رنگینه های مستقیم(زرد چوبه،زعفران)قادر به رنگزری الیاف هستند اما این دسته از رنگینه ها نیز دارای ضعف هایی از جمله پوشش ندادن تمامی رنگ ها و یا بر قرار نکردن پیوند های خوب و قابل اطمینان با الیاف سلولزی هستند.
بهترین روش برای آزمایش اندازه گیری ثبات نوری در کالاهای نساجی
برای بسیاری از صنایع، آزمایش ثبات نوری یکی از بخش‌های اساسی واحد تحقیق و توسعه و کنترل کیفیت می‌باشد این آزمایش همچنین از سخت‌ترین آزمایشات به حساب می‌آید، زیرا برای به‌دست آوردن نتیجه، نمونه‌ها باید در مقابل نور معمولی خورشید قرار گیرند. این روش غیرکاربردی می‌باشد زیرا برای بعضی ازمواد این آزمایش می‌توان ماه‌ها و حتی سال‌های طول بکشد، تا نتایج مشخص شوند.
در عوض، بسیاری از تولیدکنندگان امروزه از دستگاه‌های آزمایشگاهی استفاده می‌کنند. این دستگاه‌ها نور طبیعی را شبیه‌سازی کرده و به فرآیند آزمایش سرعت می‌بخشند.تکنولوژی که این عملیات را با موفقیت انجام می‌دهد، تشعشع قوس‌های گاز زنون می‌باشد، این تنها روش موجود برای شبیه‌سازی طیف نور خورشید می‌باشد، در این روش از فیلترهای نوری مختلفی استفاده می‌شود تا پرتوهای خاصی از نور را باز گردانند و نور تابیده شده را دقیقاً همانند خورشید سازند.
● تنها مشاهده نور کافی نیست. قراردادن یک نوع ماده در زیر نوع خاصی از نور و مشاهده رفتار آن آسان نیست. دما و رطوبت نیز باید در معادله دخالت داده شوند، زیرا تنشی که آنها در بسیاری از مواد به‌وجود می‌آورند می‌تواند اثرات عمیقی را در عکس‌العمل مواد در برابر نور برجای بگذارد. در نتیجه دستگاه‌های آزمایشگاهی ثبات نوری باید قادر به کنترل فاکتورهای محیطی خود باشند تا بتوانند شرایط مطلوب را برای هر آزمایشی ایجاد کرده و آنها را ثابت و پایدار حفظ کنند.
اگر ماده مورد آزمایش در محیط بیرون استفاده خواهد شد، نوع آب و هوا خصوصاً باران بسیار حائز اهمیت است. دستگاه آزمایشگاهی باید مجهز به آب‌پاش باشد تا ریزش باران را شبیه‌سازی کند و بتواند طوری تنظیم شود که شرایط اقلیمی مناطق مختلف جهان را شبیه‌سازی کند.
● اندازه‌گیری و کنترل در این آزمایش احتیاج است تا از طریقی مشخص شود که ماده به مقدار کافی در معرض نور قرار گرفته است. سالیان متمادی ”استاندارد مرجع ثبات نوری پشم آبی‌رنگی“ برای مشخص ساختن اتمام آزمایش و درجه‌بندی مورد استفاده قرار می گرفت. برای این کار نمونه رنگ شده همراه با یک نمونه استاندارد در معرض تابش نور مستقیم خورشید و یا نور مصنوعی نزدیک به نور خورشید قرار می گیرد. البته درجه وجهت تابش نور وزمان آن نیزاز اصول علمی واستاندارد پیروی می کند. مقدار پریدگی رنگ که بدین ترتیب حاصل می شود با مقایسه با نمونه استاندارد سنجیده می شود ودرجه ای برای ثبات رنگ در برابر نور به آن تعلق می گیرد. که این درجات بین ۱ تا ۸ تقسیم بندی شده که درجه ۸ یعنی بالاترین ثبات و ۱ کمترین ثبات رنگ در برابر نور است .بدیهی است که مرغوبیت رنگی که برای کالای نساجی انتخاب می شود بستگی به مصرف نوع پارچه دارد.مثلا پارچه های پرده ای باید حداقل ثبات ۶ داشته باشند در حالیکه پارچه های پنبه ای سبک که با رنگینه ای رنگرزی می شوند می بایست حداقل ثبات ۵ را دارا باشند.
امروزه، برای وسایل آزمایشگاهی اندازه‌گیری و کنترل میزان تابش (میزان تشعشع) بسیار آسان گشته است و به‌همین دلیل آزمایش هنگامی پایان می‌یابد که حد مشخص از تشعشع حاصل شود. مدل‌های پیشین تکنولوژی پیچیده‌تری داشته‌اند: در بهترین سیستم‌ها، یک شناساگر، نور را اندازه‌گیری کرده و سپس به‌طور اتوماتیک توان لامپ را به‌گونه‌ای تنظیم می‌کند که نور خروجی همواره ثابت باقی‌بماند. هر دوی این روش‌ها طرفداران خاص خود را دارند، در نتیجه تجهیزات بسیار عالی آزمایشگاهی به‌گونه‌ای هستند که امکان استفاده از هر دو روش استاندارد مرجع پشمی آبی و کنترل میزان تشعشع را فراهم می‌کنند (به‌طور مجزا و هم‌ترکیبی).
چه کسی این آزمایش را انجام می‌دهد؟
تا امروز، تولیدکنندگانی که می‌خواستند آزمایش ثابت رنگ‌نوری برای مواد آنها صورت بگیرد باید همه مواد را به آزمایشگاهی تخصصی می‌فرستادند. این یک فرآیند پیچیده بود، اما امروزه پیشرفت‌های تکنولوژیکی به تجهیز و توسعه تجهیزات آزمایشگاهی و دستگاه‌هائی که تهیه و استفاده از آنها بسیار ساده‌تر می‌باشد منجر شده است. این بدان معنی است که شرکت‌هائی که در عرصه صنعت فعال هستند می‌توانند این آزمایشات را خودشان انجام دهند.
بهینه ساختن تکنولوژی
بزرگ‌ترین مزیت تازه‌ترین دستگاه‌های آزمایشگاهی ثبات نوری این است که به آسانی می‌توان با آنها کارکرد و از آنها مراقبت کرد. به‌طور مثال، با وجود کنترل‌های آسان و ورود داده‌ها به‌صورت فهرست‌وار از طریق صفحه‌های کنترل، کاربر به آموزش بسیار کمی احتیاج دارد و طراحی عالی آن این امکان را فراهم ساخته است تا تمامی تنظیمات و تعمیرات از طریق جلو ماشین صورت بگیرد. لامپ‌ها و فیلترهای نوری به‌راحتی تعویض می‌شوند. به‌همین دلیل این دستگاه نه تنها با قیمت کم قابل تهیه است، بلکه نگهداری آن نیز کم‌هزینه است.
