استاندارد منسوجات- تعیین مقاومت سایشی پارچه به روش مارتیندل بخش اول: دستگاه سایش مارتیندل، نخستین بار در سال ۱۳۵۴ از سوی سازمان ملی استاندارد ایران تدوین و منتشر شد و بر اساس پیشنهاد‌های رسیده و تائید کمیسیون‌های مربوطه برای دومین بار در سال ۱۳۸۰ مورد تجدید نظر قرار گرفت. اینک این تجدید نظر به استناد بند ۱ ماده ۳ قانون اصلاح قوانین و مقررات مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران، به‌عنوان استاندارد ملی ایران در زمینه منسوجات و مقاومت در برابر سایش و پرزدهی به روش مارتیندل شناخته می‌شود. در این استاندارد شرایط و ویژگی‌های کلی دستگاه سایش مارتیندل شرح داده شده که به وسیله آن می‌توان روش‌های آزمون استاندارد دیگر را برای تعیین خواص و مقاومت منسوجات در برابر سایش و پرزدهی انجام داد.
اهداف و دامنه کاربردی آزمون استاندارد تعیین مقاومت در برابر سایش و پرزدهی به روش مارتیندل
هدف اصلی از تدوین این استاندارد تعیین شرایط و ویژگی‌های دستگاه مارتیندل و مواد اولیه مورد نیاز برای تعیین مقاومت سایشی منسوجات طبق استاندارد ملی ایران۴، ۳، ۲- ۱۵۲۱ است.
تعیین مقاومت در برابر سایش و پرزدهی برای پارچه‌های تاروپودی و حلقوی، پارچه‌های خاب دار با ارتفاع خواب پرز حداکثر ۲ میلی‌متر و همچنین منسوج نبافته، کاربرد اصلی این است استاندارد است.
اصطلاحات و تعاریف مهم در استاندارد تعیین مقاومت در برابر سایش و پرزدهی به روش مارتیندل
- سایش: یک حرکت چرخشی دو انگشتی جانبی دستگاه مارتیندل است.
- دوره سایش: تشکیل شکل Lissajous بعد از ۱۶ دور که نشان دهنده ۱۶ چرخش دو انگشتی جانبی و ۱۵ چرخش انگشت میانی دستگاه است.
- مراحل بازرسی: تعداد دور دستگاه است که در یک مرحله بازرسی به‌طور پیوسته انجام می‌شود.
- شکل Lissajous: شکلی است که در اثر تغییر حرکت از دایره به بیضی کم‌عرض تا تبدیل به خط مستقیم رسم شده و به تدریج به پهنای بیضی‌ها افزوده می‌شود. این شکل در جهت عکس هم تکرار می‌شود.
- صفحه اصلی دستگاه سایش: این قسمت، سطوح سایشی دستگاه را شامل می‌شود.
وسایل مورد نیاز برای انجام آزمون استاندارد تعیین مقاومت در برابر سایش و پرزدهی به روش مارتیندل
دستگاه سایش مارتیندل: به‌طور خلاصه این دستگاه شامل سطوح سایش و مکانیسم حرکتی می‌شود. مکانیسم حرکت دستگاه مارتیندل دارای دو انگشتی جانبی و یک انگشتی میانی است که سبب می‌شود صفحه فوقانی دستگاه به شکل Lissajous حرکت کند. این شکل به‌صورت مورب در دو جهت عکس رسم می‌شود. شمارشگر قابل تنظیم هم هر چرخش جانبی انگشتی را ثبت می‌کند. صفحه فوقانی دستگاه هم توسط مکانیسم حرکتی، به‌طور افقی حرکت می‌کند؛ به نحوی که هر قسمت از آن قادر است شکل Lissajous را به‌طور یکسان رسم کند. در صفحه فوقانی دستگاه محفظه یاتاقان وجود دارد که درون آن یاتاقان‌ها با حداقل اصطکاک تعبیه شده‌اند. نحوه حرکت دستگاه باید به نحوی انجام شود که هوای گرم خروجی تهویه موتور با سطح سایش در تماس نباشد. حرکت نگه‌دارنده‌های آزمونه نیز طبق اصول و شرایط شرح داده شده در استاندارد انجام می‌شود.
نگه‌دارنده آزمونه: که از اجزای میله نگه‌دارنده آزمونه، بدنه نگه‌دارنده آزمونه، قاب داخلی، حلقه نگه‌دارنده آزمونه _که به بدنه پیچ می‌شود_ تشکیل می‌شود. این مجموعه باید از فلز مقاوم در برابر خوردگی ساخته شود و مجموعه جرمی معادل ۱۹۸ گرم داشته باشد.
وزنه‌های دستگاه: از وزنه‌های کوچک و بزرگ برای قرار دادن آزمونه روی میله‌های حلقه نگه‌دارنده طبق استاندارد‌های ملی ایران به شماره ۲- ۱۵۲۱ و ۳- ۱۵۲۱استفاده می‌شود.
ضمایم مورد نیاز برای تعیین مقاومت در برابر سایش و پرزدهی به روش مارتیندل
پارچه ساینده استاندارد: پارچه پشمی با بافت تافته برای سایش آزمونه با قطر یا طول و عرض طبق جدول آورده شده در متن استاندارد.
پارچه نمدی: پارچه نمدی پشمی تاروپودی برای قرار گرفتن در زیر پارچه پشمی ساینده با ویژگی‌های مناسب و ذکر شده در متن استاندارد.
اسفنج: اسفنج از جنس پلی اورتان که در پشت آزمونه‌هایی که جرم در واحد سطح آن‌ها حداکثر ۵۰۰ گرم بر متر مربع است، قرار می‌گیرد. اسفنج باید در مکانی تاریک و در دمای محیط نگهداری شود و ویژگی‌هایی مطابق با دستورالعمل‌های استاندارد داشته باشد.
شرایط نصب و نگهداری دستگاه مارتیندل در استاندارد تعیین مقاومت در برابر سایش و پرزدهی
نصب و سوار کردن دستگاه باید طبق دستورالعمل سازنده دستگاه انجام شود. همچنین باید برای بهبود شرایط نگهداری و کارایی آن موارد زیر را رعایت کرد:
۱- روانی حرکت پایه نگه‌دارنده در یاتاقان
۲- موازی بودن سطح سایش سطح قاب داخلی پایه نگه‌دارنده
اصول کلی و مراحل آزمون استاندارد تعیین مقاومت در برابر سایش و پرزدهی به روش مارتیندل
طبق اصول کلی این آزمون دستگاه مارتیندل با اعمال بار معین روی آزمونه‌ای به شکل دایره، عمل سایش را روی پارچه ساینده استاندارد به شکل Lissajous انجام می‌دهد. پایه نگه‌دارنده به همراه آزمونه یا پارچه ساینده مرجع حول محوری که بر سطح افقی عمود است، می‌چرخد. آزمونه برای تعداد دور سایش معین روی پارچه ساینده استاندارد ساییده می‌شود. تعداد دور سایش و مراحل بازرسی متناسب با نوع کالا و روش ارزیابی تعیین می‌شود.