استاندارد نساجی- آزمون‌های ثبات رنگ- ثبات رنگ در برابر نور مصنوعی: لامپ قوس زنون برای آزمون رنگ پریدگی، نخستین بار در سال ۱۳۷۵ از سوی سازمان ملی استاندارد ایران تدوین و منتشر شد و بر اساس پیشنهاد‌های رسیده برای اولین بار در سال ۱۳۹۲ مورد بازبینی کارشناسی قرار گرفت. این بازبینی اخیر به استناد بند ۱ ماده ۳ قانون اصلاح قوانین و مقررات مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران، به‌عنوان استاندارد ملی ایران در زمینه درجه ثبات رنگ در برابر نور مصنوعی پارچه شناخته می‌شود. در آزمون استاندارد تعیین درجه ثبات رنگ در برابر نور مصنوعی پارچه، نمونه‌ای از کالا‌های منسوج تحت شرایط کنترل شده در برابر نور قرار می‌گیرد و ثبات رنگ محصولات مختلف نساجی توسط مقایسه رنگ آزمونه با مواد مرجع مورد استفاده ارزیابی می‌شود.
اهداف و دامنه کاربردی استاندارد درجه ثبات رنگ در برابر نور مصنوعی پارچه
هدف از تدوین این استاندارد ارائه روش آزمون برای تعیین ثبات رنگ کالا‌های نساجی از هر نوع و شکل (حتی کالا‌های داری رنگ سفید) در مقابل نور مصنوعی است که با شبیه‌سازی نور طبیعی روز (D۶۵) انجام می‌شود. این روش با استفاده از دو سری پارچه‌های مرجع پشمی آبی (Blue wool references) انجام می‌شود. نتایج به دست آمده از دو سری مختلف با هم یکسان نیستند.
اصطلاحات و تعاریف مهم در استاندارد تعیین درجه ثبات رنگ در برابر نور مصنوعی پارچه
آزمونه: بخشی از کالای نساجی مورد آزمون و نماینده قسمت‌هایی از کالا است که باید مورد آزمون قرار بگیرد.
آزمونه مرجع: بخش‌هایی از کالا‌های مرجع است که با آزمونه به‌طور هم‌زمان در معرض نور مصنوعی شبیه‌سازی نور روز قرار می‌گیرد.
پارچه مرجع پشمی آبی: یک سری از پارچه‌های پشمی آبی با واکنش مشخص در مقابل نور هستند که به‌طور مختصر به آن‌ها مرجع‌های آبی گفته می‌شود.
محفظه آزمون: فضای داخل دستگاه که قابلیت برآورده کردن و نگهداری الزامات مربوط به دما، نور و رطوبت را داشته باشد.
رطوبت نسبی محفظه: نسبت فشار بخار آب واقعی در محفظه آزمون به فشار بخار اشباع آب در دمای یکسان که برحسب درصد بیان می‌شود.
رطوبت مؤثر: ترکیبی از دمای هوا و سطح و رطوبت نسبی هوا که رطوبت موجود در سطح آزمونه را طی آزمون کنترل می‌کند.
پارچه کنترل رطوبت: پارچه پنبه‌ای رنگرزی شده با ماده رنگرزی آزوئیک قرمز که دارای حساسیت مشخص در برابر رطوبت و نور است.
فتوکرومیسم: تغییر در رنگ کالا پس از قرار گرفتن در معرض نور به مدت کوتاه، که بعد از نگهداری در تاریکی به رنگ اصلی خود بازمی‌گردد.
وسایل و شرایط کلی آزمون استاندارد درجه ثبات رنگ در برابر نور مصنوعی پارچه
در این آزمون استاندارد وسایل منبع نور و دستگاه نوردهی باید تهیه شود که برای قرار دادن آزمونه‌ها و هر وسیله حسگر معین در موقعیت‌های یکنواخت مناسب باشد. شرح مفصل شرایط این دستگاه در متن استاندارد آورده شده است.
دما یکی از شرایط مهم این آزمون است که باید کنترل شود. یکی از دو نوع حسگر دما با روکش سیاه، یا دماسنج استاندارد سیاه یا دماسنج سیاه برای این آزمون مناسب است. تهیه و کنترل رطوبت آزمونه‌ها هم باید توسط دستگاه‌ها تأمین شود چون تأثیر مهمی در آزمون‌های تسریع شده آزمایشگاهی دارد. لامپ‌های مقایسه رنگ و کابینت ارزیابی هم باید طبق اصول آزمون تهیه شود.
شرایط نوردهی و مراحل آزمون درجه ثبات رنگ در برابر نور مصنوعی پارچه
۱- شرایط نوردهی:
این آزمون را می‌توان در شرایط مختلف انجام داد و شبیه‌سازی شرایط محیطی مختلف باید مورد توافق بین طرفین ذینفع یعنی سفارش‌دهنده و آزمایشگاه باشد. جدول شرایط نوردهی در متن استاندارد بر اساس داده‌هایی مثل شرایط آب‌وهوایی، مرجع‌های آبی، دمای استاندارد سیاه و… تنظیم شده است و آزمونگر را برای انجام صحیح روش آزمون راهنمایی می‌کند.
۲- مراحل آزمون درجه ثبات رنگ در برابر نور مصنوعی پارچه:
- راه‌اندازی دستگاه
- تنظیم رطوبت مؤثر
- تعیین یکی از روش‌های پنج‌گانه نوردهی
- ارزیابی ثبات رنگ
گزارش آزمون استاندارد تعیین مقاومت منسوجات در برابر پارگی و ازدیاد طول
هر گزارش این آزمون توسط آزمایشگاه‌های معتبر باید حاوی آگاهی‌های زیر باشد:
۱- روش آزمون استاندارد ملی ایران به شماره ۴۰۸۴ سال ۱۳۹۲
۲- تمام جزئیات لازم برای شناسایی آزمونه
۳- گزارش درجه عددی ثبات رنگ در برابر نور برای روش‌های ۱ و ۲
۴- گزارش درجه عددی ثبات رنگ در مقابل نور برای روش ۳
۵- گزارش رده‌بندی به‌صورت “مطابق با” یا “مغایر” به همراه مرجع یا نمونه مرجع مورد استفاده برای روش ۴
۶- گزارش درجه‌بندی عددی برای ثبات رنگ در برابر نور به همراه مقدار خاص از انرژی تشعشعی برای روش ۵
۷- برای آزمون فتوکرومیک ثبات رنگ باید با حرف P همراه با درجه معیار خاکستری به دست آمده از آزمون فتوکرومیسم ذکر گردد.
۸- استفاده از توصیف مناسب برای ارزیابی تغییر رنگ در آزمونه‌هایی که تغییرات معنی‌داری از نظر فام یا خلوص داشته‌اند الزامی است.
۹- همراه با هرگونه از انحراف از روش آزمون، موارد زیر هم باید در مرود همه نمونه‌ها گزارش شود:
دستگاه مورد استفاده- روش نوردهی- شرایط نوردهی- مقدار انرژی تشعشع تعیین شده- اشاره به روش چرخشی در صورت استفاده- منبع نور مغایر با نور D۶۵