استاندارد منسوجات- روش اندازه‌گیری تغییر ابعاد پارچه پس از غوطه‌وری در آب سرد، اولین بار در سال ۱۳۵۳ از سوی سازمان ملی استاندارد ایران تدوین و منتشر شد و بر اساس پیشنهاد‌های رسیده یک بار در سال ۱۳۸۰ مورد بازبینی کارشناسی قرار گرفت. این بازبینی به استناد بند ۱ ماده ۳ قانون اصلاح قوانین و مقررات مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران، به عنوان استاندارد ملی ایران شناخته می‌شود. در این استاندارد آزمونه‌ای از منسوجات نمونه بریده شده و بعد از قرار گرفتن در شرایط استاندارد، تحت شرایط معین در آب غوطه‌ور و خشک می‌گردد. سپس ابعاد آزمونه در شرایط استاندارد اندازه‌گیری شده و تغییر ابعاد در هر دو جهت طول و عرض محاسبه می‌شود.
اهداف و دامنه کاربردی استاندارد منسوجات- روش اندازه‌گیری تغییر ابعاد پارچه پس از غوطه‌وری در آب سرد
هدف از تدوین این استاندارد تعیین روش اندازه‌گیری تغییر ابعاد پارچه بعد از غوطه‌وری در آب سرد بدون به هم زدن و بعد از خشک شدن است و برای پارچه‌هایی که در حین مصرف در معرض شستشو با آب سرد قرار می‌گیرند کاربرد دارد.
در این استاندارد اصطلاح تغییر ابعاد عبارت است از تغییر ابعاد در جهت طول و عرض وقتی‌که آزمونه تحت شرایط معین در آب غوطه‌ور (بدون هم زدن) و خشک می‌شود.
لوازم و مواد موردنیاز برای انجام آزمون استاندارد منسوجات- روش اندازه‌گیری تغییر ابعاد پارچه پس از غوطه‌وری در آب سرد
- تشت یا ظرف: به عمق تقریبی ۱۰۰ میلی‌متر و سطح کافی تا بتواند آزمونه را بدون تاخوردگی به شکل افقی در خود جای دهد.
- خط‌کش فلزی: که باید برحسب میلی‌متر درجه‌بندی شده باشد.
- وسیله علامت‌گذاری نمونه: طبق استاندارد ملی ایران ۵۶۶۳
- صفحه شیشه‌ای: تعداد دو صفحه شیشه‌ای با اضلاع حداقل ۶۰۰ میلی‌متر و ضخامت ۶ میلی‌متر
- وسایل ایجاد و نگه‌داری شرایط استاندارد: طبق استاندارد ملی ایران ۹۴۸
- سدیم هگزا متافسفات یا سدیم‌تری فسفات: برای تنظیم سختی مناسب آب طبق دستورالعمل‌های استاندارد
- ماده خیس‌کننده مؤثر: سدیم دی اکتیل سولفو سوکسینات یا دو دسیل بنزن سدیم سولفونات
خلاصه آزمون استاندارد منسوجات- روش اندازه‌گیری تغییر ابعاد پارچه پس از غوطه‌وری در آب سرد
۱- اندازه‌گیری آزمونه:
در این استاندارد آزمونه بعد از قرار گرفتن در شرایط استاندارد بدون اعمال کشش روی یکی از صفحه‌های شیشه‌ای پهن می‌شود و صفحه شیشه‌ای دیگر هم روی آن قرار می‌گیرد. با وسایل علامت‌گذاری روی هر آزمونه باید یک یا چند جفت علامت در هر دو جهت قرار داده شود. طبق دستورالعمل‌های این استاندارد نحوه علامت‌گذاری در آزمونه‌های تهیه شده از پارچه‌های عریض با نحوه علامت‌گذاری آزمونه‌های کم‌عرض (عرض کم‌تر از ۷۰ میلی‌متر، عرض ۷۰ تا ۲۵۰ میلی‌متر و عرض ۲۵۰ و کم‌تر از ۴۵۰ میلی‌متر) متفاوت است که برای هر کدام شرایط و قواعد خاص تعیین شده است (در عکس مشخص است) نحوه فواصل این نقاط علامت‌گذاری با تقریب میلی‌متر اندازه‌گیری و یادداشت می‌شوند تا بعد از انجام آزمون مورد استفاده قرار بگیرند.
۲- خلاصه روش آزمون:
آزمونه علامت‌گذاری شده به شکل افقی و صاف به مدت ۲ ساعت در تشت یا ظرف آزمون قرار داده می‌شود. محلول این ظرف محتوی آبی با نیم گرم در لیتر ماده خیس‌کننده مؤثر است و مبنای محاسبه نتایج نهایی هم بر اساس درصد خلوص ماده فعال است. دمای آب باید بین ۱۵ تا ۲۰ درجه سلسیوس باشد. سختی آب هم باید صفر باشد یا نباید بیشتر از ۵۰ p. p. m باشد که در این صورت به آن محلول ۰/۰۸ گرم در لیتر هگزا متافسفات اضافه می‌شود.
ارتفاع آب در بالای آزمونه باید حداقل ۲۵ میلی‌متر باشد و برای نگه‌داری آزمونه در این وضعیت می‌توان از وزنه‌های بسیار کوچک استفاده کرد. بعد از ۲ ساعت مایع از ظرف آزمون بیرون ریخته می‌شود و آزمونه بدن فشردن و آبگیری از ظرف خارج شده و به شکل صاف روی حوله قرار داده می‌شود. برای خارج کردن رطوبت اضافی از آزمونه از حوله‌ای دیگر استفاده می‌شود اما باید فشار ملایمی بر روی آزمونه وارد کند. در مرحله بعد آزمونه بر روی یک سطح صاف (یا برای سرعت بخشیدن به فرآیند خشک شدن روی یک سطح مشبک) در دمای ۲۰ درجه سلسیوس خشک می‌شود که این زمان در مورد پارچه‌های ضخیم‌تر بیشتر می‌شود. سپس آزمونه در شرایط محیطی استاندارد قرار داده می‌شود و به حالت تعادل می‌رسد و فواصل نقاط علامت‌گذاری شده اندازه‌گیری می‌شود.
گزارش آزمون استاندارد منسوجات- روش اندازه‌گیری تغییر ابعاد پارچه پس از غوطه‌وری در آب سرد
گزارش این آزمون استاندارد باید حاوی اطلاعات زیر باشد:
۱- شماره استاندارد ملی ایران ۱۲۴۲
۲- ذکر تهیه آزمونه از پارچه عریض یا پارچه کم‌عرض
۳- میانگین درصد تغییر ابعاد در جهت طول و عرض برای پارچه‌های عریض و در جهت طول برای پارچه‌های کم عرض. استفاده از علامت مثبت برای نشان داده افزایش طول و علامت منفی برای نشان دادن جمع شدگی در آزمونه.
۴- ذکر جزئیات هرگونه انحراف از این روش