چرا آزمایش آب چاه ضروری است؟
در بسیاری از نقاط ایران، چاه‌ها یکی از اصلی‌ترین منابع تأمین آب هستند. اما برخلاف تصور رایج، زلال بودن آب چاه به‌معنای سالم بودن آن نیست. بسیاری از آلودگی‌های خطرناک – مانند باکتری‌ها، نیترات، فلزات سنگین یا مواد شیمیایی – با چشم قابل‌دیدن نیستند و تنها با آزمایش‌های دقیق در آزمایشگاه شناسایی می‌شوند.
آب چاه ممکن است به دلایل طبیعی (مثل لایه‌های زمین‌شناسی حاوی فلزات) یا انسانی (نشت فاضلاب، استفاده زیاد از کود و سم) آلوده شود. مصرف آب آلوده می‌تواند منجر به بیماری‌های حاد و مزمن، کاهش بهره‌وری کشاورزی و آسیب به تجهیزات صنعتی شود.
آزمایش آب چاه برای چه کسانی لازم است؟
- خانواده‌هایی که از آب چاه برای آشامیدن استفاده می‌کنند.
- کشاورزانی که چاه را منبع آبیاری قرار داده‌اند.
- دامداری‌ها و مرغداری‌ها برای سلامت دام و طیور.
- صنایع مختلف، به‌ویژه صنایعی که از آب در فرآیند تولید بهره می‌برند.
چه آزمایش‌هایی روی آب چاه انجام می‌شود؟
۱. آزمایش‌های فیزیکی:
شامل بررسی کدورت، رنگ، بو، دما و مواد جامد معلق. بر اساس استاندارد ملی ایران ۱۰۵۳، کدورت نباید از ۵ واحد NTU و رنگ از ۱۵ واحد تجاوز کند.
۲. آزمایش‌های شیمیایی:
این آزمایش‌ها به بررسی یون‌های اصلی و ترکیبات شیمیایی خطرناک می‌پردازند:
- pH : بین ۶.۵ تا ۸.۵ مناسب است.
- مواد جامد محلول TDS )): کمتر از ۱۵۰۰ میلی‌گرم در لیتر برای آب آشامیدنی قابل‌قبول است.
- سختی کل (Total Hardness): بهتر است زیر ۵۰۰ میلی‌گرم در لیتر باشد.
- کلرید (Cl-): حد مجاز ۲۵۰ میلی‌گرم در لیتر.
- نیترات (NO3-): نباید از ۵۰ میلی‌گرم در لیتر بیشتر باشد، زیرا مصرف بلندمدت آن می‌تواند سبب متهموگلوبینمیا در نوزادان شود.
- فلزات سنگین: آرسنیک، سرب، جیوه و کادمیوم حتی در مقادیر بسیار کم (زیر ۱۰ میکروگرم در لیتر) خطرناک‌اند.
۳. آزمایش‌های میکروبی:
بر اساس استاندارد ملی ایران ۱۰۱۱، آب آشامیدنی نباید حاوی کلیفرم‌های کل یا مدفوعی باشد:
- Total Coliform: صفر در ۱۰۰ میلی‌لیتر
- E. coli: صفر در ۱۰۰ میلی‌لیتر
وجود هرگونه کلیفرم نشان‌دهنده آلودگی احتمالی از فاضلاب یا مواد مدفوعی است.
استانداردهای کیفیت آب چاه
استانداردهای اصلی در ایران عبارتند از:
- ۱۰۵۳: ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی آب آشامیدنی
- ۱۰۱۱: ویژگی‌های میکروبی آب آشامیدنی
مقادیر شاخص بر اساس این استانداردها و سازمان بهداشت جهانی (WHO) به شرح زیر هستند:
| شاخص | حد مجاز استاندارد ملی (mg/L یا واحد مربوطه) |
| نیترات (NO3-) | ۵۰ |
| نیتریت (NO2-) | ۳ |
| کلرید | ۲۵۰ |
| سولفات | ۲۵۰ |
| فلوراید | ۱.۵ |
| آرسنیک | ۰.۰۱ (۱۰ میکروگرم در لیتر) |
| سرب | ۰.۰۱ |
| کدورت | ۵ NTU |
| pH | بین ۶.۵ تا ۸.۵ |
چگونه نمونه‌برداری از آب چاه انجام شود؟
مطابق با دستورالعمل EPA و سازمان CDC، مراحل نمونه‌گیری صحیح عبارتند از:
- استفاده از ظروف مخصوص و استریل‌شده برای نمونه میکروبی و ظروف تمیز برای نمونه شیمیایی.
- ضدعفونی کردن خروجی شیر با الکل و شعله جهت حذف آلودگی سطحی.
- باز کردن شیر برای حداقل ۵ دقیقه تا آب راکد خارج شود.
- پر کردن بطری در زاویه ۴۵ درجه بدون تماس دست با داخل ظرف یا جریان آب.
- نگهداری در دمای ۴ درجه سانتی‌گراد و تحویل به آزمایشگاه ظرف حداکثر ۶ ساعت.
توصیه می‌شود در صورت شک به مهارت نمونه‌برداری، از کارشناسان مجاز یا واحد نمونه‌برداری آزمایشگاه استفاده شود.
هر چند وقت یک‌بار باید آب چاه را آزمایش کرد؟
بر اساس توصیه سازمان CDC:
- حداقل سالی یک‌بار برای پارامترهای میکروبی.
- هر ۳ تا ۵ سال برای پارامترهای شیمیایی (در صورت ثبات شرایط).
- در صورت تغییر طعم، بو، رنگ، یا وقوع حادثه مانند سیل، زلزله یا نشتی فاضلاب، باید بلافاصله آزمایش تکرار شود.
برای کشاورزی، فرکانس بسته به نوع خاک، نوع محصول و مصرف آب تنظیم می‌شود. سازمان محیط زیست ایران توصیه کرده در مناطق کشاورزی پُرریسک، آزمون‌های نیترات و هدایت الکتریکی به‌صورت فصلی انجام شود.
نقش آزمایشگاه‌ها در حفظ سلامت جامعه
آزمایشگاه‌های مجاز با سنجش دقیق شاخص‌ها:
- از شیوع بیماری‌های گوارشی ناشی از آلودگی میکروبی جلوگیری می‌کنند.
- مانع از ورود فلزات سنگین و آلاینده‌های مزمن به بدن و خاک می‌شوند.
- با تحلیل داده‌ها و مقایسه با استاندارد، توصیه‌های اصلاحی علمی ارائه می‌دهند (مثلاً نصب اسمز معکوس یا دستگاه کلرزنی).
انتخاب آزمایشگاه معتبر
بهتر است آزمایشگاه دارای شرایط زیر باشد:
- مجوز فعالیت از سازمان ملی استاندارد یا وزارت بهداشت
- گواهی‌نامه ایزو 17025 برای صحت نتایج
- سابقه کار در نمونه‌برداری آب چاه و چاه‌های کشاورزی یا صنعتی
- امکان تفسیر علمی نتایج و مشاوره فنی
نتیجه‌گیری
آزمایش منظم آب چاه، یک هزینه نیست؛ بلکه سرمایه‌گذاری برای سلامت خانواده، مزرعه یا کارخانه شماست. با همکاری با آزمایشگاه‌های معتبر و بررسی دوره‌ای کیفیت آب، می‌توان از خطرات جدی جلوگیری کرد و از منابع آبی به‌درستی بهره‌برداری نمود.
شرکت «پارس بهین آزمون اروند» با برخورداری از آزمایشگاه‌های تخصصی، کارشناسان مجرب و تجهیزات پیشرفته، آماده انجام کلیه آزمایش‌های کیفی آب چاه مطابق با استانداردهای ملی و بین‌المللی است.
