استاندارد خرمای پیارم– ویژگی‌ها و روش‌های آزمون، در سال ۱۳۷۸ توسط سازمان ملی استاندارد ایران تهیه شد و بعد از آن در سال ۱۳۹۱ برای اولین بار مورد تجدیدنظر کارشناسی قرار گرفت. تجدید نظر اخیر به استناد بند یک ماده ۳ قانون اصلاح قوانین و مقررات مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران، به‌عنوان استاندارد ملی ایران در این زمینه منتشر می‌شود و همچون مرجع استاندارد در زمینه کنترل کیفیت خرمای پیارم، مورد استفاده تولیدکنندگان، مصرف‌کنندگان و همچنین بخش‌های آزمایشگاه مواد غذایی قرار می‌گیرد.
هدف و دامنه کاربرد آزمون خرمای پیارم – ویژگی‌ها و روش‌های آزمون
هدف از تدوین این استاندارد تعیین ویژگی‌ها (فیزیکی – شیمیایی)، نمونه‌برداری، روش‌های آزمون، بسته‌بندی و نشانه‌گذاری خرمای پیارم است و فقط برای کنترل کیفیت مواد غذایی در این رده که محصول ایران هم باشد، کاربرد دارد.
اصطلاحات و تعاریف مهم در استاندارد خرمای پیارم– ویژگی‌ها و روش‌های آزمون
خرمای پیارم: پیارم میوه رسیده رقمی از نخل خرما با نام علمی Phoenix- Dactylifera L و از خانواده Palmaceae است. این خرما دارای پوست نازک، طول بلند و بافتی خشک بوده و به‌طورمعمول رنگ آن قهوه‌ای است. نوع مرغوب این رقم خرما در شهر حاجی‌آباد هرمزگان یافت می‌شود.
ارقام دیگر: خرمایی که از نظر رقم (واریته) با رقم مورد آزمون متفاوت باشد.
اندازه (ریزی و درشتی): به تعداد خرما در یک کیلوگرم، اندازه آن گفته می‌شود.
رطوبت: به میزان آب آزاد و قابل تفکیک موجود در خرما، رطوبت گفته می‌شود.
پوسیدگی: به حالتی که بافت گوشتی از بین رفته باشد، پوسیدگی خرما گفته می‌شود.
طبقه‌بندی: اندازه خرما (ریزی و درشتی) بر حسب تعداد دانه‌های خرما در یک کیلوگرم.
طبقه‌بندی خرمای پیارم طبق اصول این استاندارد
طبقه‌بندی این محصول خوراکی در آزمایشگاه مواد غذایی بر اساس ریزی و درشتی (تعداد خرما در ۱۰۰۰ گرم) طبق جدول شماره یک در متن استاندارد انجام می‌شود. این جدول برای سه طبقه درشت، متوسط و ریزِ خرما پیارم، تعداد مشخصی در هر کیلوگرم تعیین کرده است.
ویژگی‌های خرمای پیارم در این استاندارد
- موارد نا پذیرفتنی: وجود مواد خارجی مانند شن، سنگریزه، فلز، آفت زنده و همچنین بو، مزه، رنگ غیرطبیعی و ترشیدگی در مورد این نوع خرما پذیرفتی نیست و در روش‌های کنترل کیفیت خرما به آن توجه می‌شود.
- آفت زدگی: نهایتاً ۵ درصد.
- وجود ارقام دیگر خرما: نهایتاً ۲ درصد.
- پوسیدگی: حداکثر ۱ درصد.
- رطوبت: نهایتاً ۱۷ درصد.
- تغییر رنگ یافتگی: حداکثر ۲ درصد.
- صدمه مکانیکی: حداکثر ۲ درصد.
- خرما با مواد خارجی چسبیده: حداکثر ۲ درصد.
آشنایی با آزمون‌های استاندارد خرمای پیارم– ویژگی‌ها و روش‌های آزمون
آزمون آفت زنده
در این آزمونِ خرما، کل نمونه از نظر آفت زنده (موجوداتی مانند حشرات، کنه و…) در آزمایشگاه مواد غذایی بررسی می‌شود و اگر آفتی مشاهده نشد، تعداد ۲۰ عدد خرما به شکل تصادفی انتخاب شده و با یک عدسی با بزرگ‌نمایی ۱۰ برابر سطوح خارجی محصول مورد بررسی قرار می‌گیرد. اگر آفتی مشاهده نشد، خرما با چاقو از قسمت طول بریده می‌شود و بررسی مجدداً انجام می‌شود.
آزمون آفت زدگی
در این آزمون یک کیلوگرم نمونه شمارش شده و دانه‌های آفت زنده و بقایا و آثار ناشی از فعالیت آن‌ها جستجو و جدا می‌شود و درصد آن از طریق فرمولِ تعداد خرماهای آفت زده تقسیم بر تعداد کل خرماها در کیلوگرم، ضربدر در ۱۰۰، مشخص می‌شود.
این آزمون برای دیگر فاکتورها هم مانند ارقام دیگر، تغییر رنگ یافته، صدمه مکانیکی، پوسیدگی و خرما با مواد خارجی چسبیده، قابل اجرا است.
آزمون اندازه
طبق روش این آزمون ابتدا باید یک کیلوگرم نمونه خرما پیارم در آزمایشگاه مواد غذایی وزن و شمارش شود و سپس ریزی و درشتی آن‌ها مورد بررسی قرار بگیرد.
آزمون تعیین رطوبت
مطابق با استاندارد ملی ایران شماره ۶۷۲ (روش دین استارک)
آزمون باقی‌مانده آفت‌کش‌ها
طبق استاندارد اروپا شماره EN15662
اصول بسته‌بندی و نشانه‌گذاری در استاندارد خرمای پیارم– ویژگی‌ها و روش‌های آزمون
بسته‌بندی خرمای پیارم
بسته‌بندی خرمای پیارم باید مشخصات مندرج در استاندارد ملی ایران شماره ۵۹۹۸ را داشته باشد.
کلیات اصول بسته‌بندی این نوع خرما در این استاندارد به موارد حفاظتی از خرما اشاره دارد و باید به‌گونه‌ای باشد که خرما در برابر جابه‌جایی، انبار کردن، ترابری، رخنه نم و افت رطوبت، آفت‌ها، گردوغبار و… آسیبی نبیند. جنس بسته‌بندی هم نباید هیچ اثر سوء فیزیکی و شیمیایی و میکروبی بر خرما بگذارد.
بسته‌بندی خرمای فشرده با هسته در کارتن یا جعبه یا کیسه پلاستیکی نهایتاً ۲۰ کیلویی برای مصارف عمومی مناسب است و برای بسته‌های کوچک با پوشش کاغذهای آلومینیومی یا سلوفان و… به وزن حداکثر یک کیلو و پانصد گرم قابل بسته‌بندی است.
نشانه‌گذاری خرمای پیارم
برای نشانه‌گذاری خرما پیارم، آگاهی‌های زیر باید بر روی بسته به‌صورت خوانا و ثابت با جوهر غیر سمی درج شود.
- نام و نوع کالا
- نام و نشانی تولیدکننده یا بسته‌بندی کننده یا علامت تجارتی آن
- وزن خالص
- تاریخ تولید و یا بسته‌بندی
- تاریخ انقضاء قابل مصرف
- تعداد بسته موجود و وزن آن‌ها
- شرایط نگه‌داری (دما- دمه)
- ذکر عبارت محصول ایران