استاندارد خرمای کلوته– ویژگی‌ها و روش‌های آزمون، در سال ۱۳۷۹ توسط سازمان ملی استاندارد ایران تهیه شد و بعد از آن در سال ۱۳۹۱ برای اولین بار مورد تجدیدنظر کارشناسی قرار گرفت. تجدید نظر اخیر به استناد بند یک ماده ۳ قانون اصلاح قوانین و مقررات مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران، به‌عنوان استاندارد ملی ایران در این زمینه منتشر می‌شود و به‌عنوان مرجع استاندارد در زمینه کنترل کیفیت خرمای کلوته، مورد استفاده تولیدکنندگان، مصرف‌کنندگان و همچنین بخش‌های آزمایشگاه مواد غذایی قرار می‌گیرد.
هدف و دامنه کاربرد استاندارد خرمای کلوته– ویژگی‌ها و روش‌های آزمون
هدف از تدوین این استاندارد تعیین ویژگی‌ها (فیزیکی – شیمیایی)، نمونه‌برداری، روش‌های آزمون، بسته‌بندی و نشانه‌گذاری خرمای کلوته است و فقط برای کنترل کیفیت مواد غذایی در این رده و محصول ایران کاربرد دارد.
اصطلاحات و تعاریف مهم در استاندارد خرمای کلوته– ویژگی‌ها و روش‌های آزمون
خرمای کلوته: خرمای کلوته میوه رسیده رقمی از نخل خرما با نام علمی Phoenix- Dactylifera L و از خانواده Palmaceae است که از نظر ظاهر کشیده و به رنگ قهوه‌ای تیره متمایل به سیاه است. رنگ خارک این خرما زرد است و نوع مرغوب آن در مناطقی از شهرستان‌های جیرفت و کهنوج در استان کرمان عمل می‌آید.
ارقام دیگر: خرمایی که از نظر رقم (واریته) با رقم مورد آزمون متفاوت باشد.
رطوبت: به میزان آب آزاد و قابل تفکیک موجود در خرما، رطوبت گفته می‌شود.
شکرک زدگی: به حالتی گفته می‌شود که قند موجود در خرما متبلور شده و یا در سطح خارجی خرما و زیر پوست آن به صورت بلورهای سفیدرنگ نمایان می‌شود.
طبقه‌بندی: اندازه خرما (ریزی و درشتی) بر حسب تعداد دانه‌های خرما در یک کیلوگرم.
خرمای نارس: به حالتی که خرما در مرحله‌ای از رشد فیزیولوژیکی متوقف شده باشد، خرمای نارس گفته می‌شود.
ویژگی‌های خرمای کلوته در این استاندارد
- موارد نا پذیرفتنی: وجود مواد خارجی مانند شن، سنگریزه، فلز، آفت زنده و همچنین بو، مزه، رنگ غیرطبیعی و ترشیدگی در مورد این نوع خرما پذیرفتی نیست و در روش‌های کنترل کیفیت خرما به آن توجه می‌شود.
- آفت زدگی: نهایتاً ۵ درصد.
- وجود ارقام دیگر خرما: نهایتاً ۳ درصد.
- پوسیدگی: حداکثر ۱ درصد.
- رطوبت: نهایتاً ۲۱ درصد.
- شکرک زدگی: حداکثر ۶ درصد.
- خرمای نارس: حداکثر ۴ درصد.
- تغییر رنگ یافتگی: حداکثر ۵ درصد.
- صدمه مکانیکی: حداکثر ۵ درصد.
- خرما با مواد خارجی چسبیده: حداکثر ۳ درصد.
آشنایی با آزمون‌های استاندارد خرمای کلوته– ویژگی‌ها و روش‌های آزمون
آزمون آفت زنده
در این آزمونِ خرما، کل نمونه از نظر آفت زنده (موجوداتی مانند حشرات، کنه و…) در آزمایشگاه مواد غذایی بررسی می‌شود و اگر آفتی مشاهده نشد، تعداد ۲۰ عدد خرما به شکل تصادفی انتخاب شده و با یک عدسی با بزرگ‌نمایی ۱۰ برابر سطوح خارجی محصول مورد بررسی قرار می‌گیرد. اگر آفتی مشاهده نشد، خرما با چاقو از قسمت طول بریده می‌شود و بررسی مجدداً انجام می‌شود.
آزمون آفت زدگی
در این آزمون یک کیلوگرم نمونه شمارش شده و دانه‌های آفت زنده و بقایا و آثار ناشی از فعالیت آن‌ها جستجو و جدا می‌شود و درصد آن از طریق فرمولِ تعداد خرماهای آفت زده تقسیم بر تعداد کل خرماها در کیلوگرم، ضربدر در ۱۰۰، مشخص می‌شود.
این آزمون برای دیگر فاکتورها هم مانند ارقام دیگر، تغییر رنگ یافته، شکرک زدگی، صدمه مکانیکی، خرمای نارس و خرما با مواد خارجی چسبیده هم قابل اجرا است.
آزمون تعیین رطوبت
مطابق با استاندارد ملی ایران شماره ۶۷۲ (روش دین استارک)
آزمون بو، مزه، ترشیدگی
طبق دستورالعمل این آزمون، ابتدا کل نمونه به جه شناسایی ترشیدگی بوئیده می‌شود و بعد تعداد ۱۰ عدد خرما به‌طور تصادفی انتخاب شده و مورد آزمون چشایی قرار می‌گیرد.
آزمون باقی‌مانده آفت‌کش‌ها
طبق استاندارد اروپا شماره EN15662
اصول بسته‌بندی و نشانه‌گذاری در آزمون خرمای کلوته– ویژگی‌ها و روش‌های آزمون
بسته‌بندی خرمای کلوته
بسته‌بندی خرمای کلوته باید مشخصات مندرج در استاندارد ملی ایران شماره ۵۹۹۸ را داشته باشد.
کلیات اصول بسته‌بندی این نوع خرما در این استاندارد به موارد حفاظتی از خرما اشاره دارد و باید به‌گونه‌ای باشد که خرما در برابر جابه‌جایی، انبار کردن، ترابری، رخنه نم و افت رطوبت، آفت‌ها، گردوغبار و… آسیبی نبیند. جنس بسته‌بندی هم نباید هیچ اثر سوء فیزیکی و شیمیایی و میکروبی بر خرما بگذارد.
بسته‌بندی خرمای فشرده با هسته در کارتن یا جعبه یا کیسه پلاستیکی نهایتاً ۲۰ کیلویی برای مصارف عمومی مناسب است و برای بسته‌های کوچک با پوشش کاغذهای آلومینیومی یا سلوفان و… به وزن حداکثر یک کیلوگرم قابل بسته‌بندی است.
نشانه‌گذاری خرمای کلوته
برای نشانه‌گذاری این نوه خرما، آگاهی‌های زیر باید بر روی بسته به‌صورت خوانا و ثابت با جوهر غیر سمی درج شود.
- نام و نوع کالا
- نام و نشانی تولیدکننده یا بسته‌بندی کننده یا علامت تجارتی آن
- وزن خالص
- تاریخ تولید و یا بسته‌بندی
- تاریخ انقضاء قابل مصرف
- تعداد بسته موجود و وزن آن‌ها
- شرایط نگه‌داری (دما- دمه)
- ذکر عبارت محصول ایران