استاندارد صابون بهداشتی پر چرب- ویژگی‌ها و روش‌های آزمون، نخستین بار در سال ۱۳۷۶ توسط سازمان ملی استاندارد ایران تدوین شد و بعد از آن برای اولین بار در سال ۱۳۹۴ مورد تجدید نظر کارشناسی قرار گرفت. هم‌اکنون تجدید نظر اخیر در این استاندارد به استناد بند ۱ ماده ۳ قانون اصلاح قوانین و مقررات موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران، به‌عنوان استاندارد ملی در این زمینه شناخته شده و منتشر می‌شود.
این استاندارد مهم‌ترین ویژگی‌های صابون بهداشتی پر چرب را تشریح می‌کند و از این طریق اطلاعات کاربردی و جامعی را در اختیار واحدهای آزمایشگاه شیمیایی به‌منظور انجام آزمون‌های مرتبط و تهیه گزارش‌ها و نتایج دقیق قرار می‌دهند.
اهداف و دامنه کاربرد استاندارد صابون بهداشتی پر چرب- ویژگی‌ها و روش‌های آزمون
هدف از تدوین این استاندارد تعیین ویژگی‌ها و روش آزمون، نمونه‌برداری (طبق استاندارد ملی ایران شماره ۱۷۷۰)، بسته‌بندی و نشانه‌گذاری صابون بهداشتی پر چرب است که به شکل قالب تهیه می‌شود.
این استاندارد برای صابون‌های کربولیک، طبی و شفاف کاربرد ندارد.
اصطلاحات و تعاریف در آزمون صابون بهداشتی پر چرب
صابون پرچرب: صابونی است که از صابونی کردن چربی‌ها و روغن‌های حیوانی و یا گیاهی با قلیای مناسب حاصل می‌شود و حاوی مواد پر چرب است. این مواد شامل اسیدهای چرب (اسید نارگیل، اسید استئاریک و…) و روغن‌های صابونی نشدنی مانند لانولین و وازلین و همچنین مواد چرب مانند روغن زیتون، روغن هسته پالم و… می‌شود.
کل مواد چرب: شامل اسیدهای چرب صابونی شده و روغن‌های صابونی نشدنی و چربی‌های صابونی نشده (تری گلیسیریدها) است.
ویژگی‌های صابون بهداشتی پر چرب در این استاندارد
- کلیه مواد افزودنی به صابون باید جزء اقلام مورد تائید سازمان غذا و دارو باشد.
- صابون پر چرب از نظر ظاهر باید به شکل قالب محکم، دارای سطوح نرم و در رنگ و ترکیب یکنواخت باشد. رنگ صابون در طول مدت نگهداری در بسته‌بندی اولیه و در دمای محیط نباید به شکل محسوس تغییر کند. وقتی‌که صابون در آب سرد با سختی ۲۰۰ قسمت در میلیون (بر حسب کربنات کلسیم) حل شود، باید قدرت پاک‌کنندگی خوبی داشته باشد.
- از نظر بو، صابون نباید بوی نامطبوع داشته باشد و در زمانی که در آب گرم حل می‌شود باید بوی مطبوعی به مشام برساند.
- از نظر ترکیب و دوام، صابون پر چرب باید بعد از انجام آزمون‌های صابون دارای سطوح صاف و بدون شکستگی و ترک خوردگی و خرد شدگی باشد.
- در این نوع صابون می‌توان با هدف ارتقای کیفیت از مواد افزودنی مانند دی اکسید تیتان، منیزیم سولفات، سدیم سیلیکات، گلیسیرین، لانولین، EDTA و ترکیبات آنتی اکسیدان مجاز استفاده کرد.
- ویژگی‌های شیمیایی صابون پر چرب طبق این استاندارد باید با مقادیر قابل قبول مشخص شده در جدول شماره ۱ برای ویژگی‌هایی مانند کل مواد چرب، اسید آزاد بر حسب اولئیک اسید، مواد نامحلول در اتانول، پایداری حرارتی، رطوبت و مواد فرار و… مطابقت داشته باشد.
آشنایی روش‌های آزمون استاندارد صابون بهداشتی پر چرب
روش آزمون ترکیب و دوام
برای انجام این آزمون یک قالب صابون در یک ظرف یک لیتری حاوی آب مقطر در دمای ۲۵ درجه سلسیوس غوطه‌ور شده و بعد از یک ساعت از آب خارج و به حالت آویخته خشک می‌شود. بعد از ۲۴ ساعت نگهداری این صابون در دمای آزمایشگاه تمامی سطوح نمونه باید بدون ترک، شکاف عمیق و جدا شدن بافت صابون باشد. وجود ترک‌های ریز موئین بلامانع است.
روش آزمون کل مواد چرب
طبق بند ۳-۱ استاندارد ملی ایران شماره ۳۱۹۸ انجام می‌شود.
روش آزمون اسید آزاد بر حسب اولئیک اسید
طبق بند ۳-۵ استاندارد ملی ایران شماره ۳۱۹۸ انجام می‌شود.
روش آزمون پایداری حرارتی
قالب صابون به مدت یک هفته در دمای ۴۵ درجه سلسیوس در آزمایشگاه شیمیایی نگهداری می‌شود و بعد از طی این مدت نمونه با نمونه صابون شاهد که در دمای محیط نگهداری شده است از نظر تغییر رنگ و ایجاد لکه مقایسه می‌شود.
روش آزمون مواد نامحلول در اتانول
طبق بند ۳-۷ استاندارد ملی ایران شماره ۳۱۹۸ انجام می‌شود.
روش آزمون نمک بر حسب NaCL
طبق استاندارد ملی ایران شماره ۳۲۱۳ انجام می‌شود.
آزمون رطوبت و مواد فرار در دمای ۱۰۵ درجه سلسیوس
طبق بند ۳-۱۸ استاندارد ملی ایران شماره ۳۱۹۸ انجام می‌شود.
اصول بسته‌بندی و نشانه‌گذاری در استاندارد صابون بهداشتی پر چرب- ویژگی‌ها و روش‌های آزمون
بسته‌بندی صابون پر چرب:
طبق استاندارد ملی ایران شماره ۱۸۷۱
نشانه‌گذاری صابون پر چرب:
برای نشانه‌گذاری این محصول درج اطلاعات زیر بر روی بسته به‌صورت خوانا و ثابت الزامی است:
- نام و نشانی کارخانه تولیدکننده/ و نام سفارش‌دهنده
- نام فرآورده و علامت تجاری
- شماره پروانه بهداشتی (تولید داخل/واردات) از وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی
- تاریخ تولید و شماره سری ساخت
- وزن خالص با حد رواداری طبق استاندارد ملی ایران شماره ۱۶۳۸۱
- مواد تشکیل‌دهنده
- عبارت ساخت ایران