استاندارد پارچه‌های پنبه‌ای سبک- ویژگی‌ها، اولین بار در سال ۱۳۶۳ توسط سازمان ملی استاندارد ایران تدوین شد و در سال ۱۳۸۱ مورد تجدید نظر و بازنگری قرار گرفت. بازنگری اخیر به استناد بند ۱ ماده ۳ قانون اصلاح قوانین و مقررات مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران، به‌عنوان استاندارد ملی ایران در این زمینه شناخته شده و منتشر می‌شود. این استاندارد اصلی‌ترین ویژگی‌ها (ثبات رنگ، ویژگی‌های فنی، عیوب مجاز و غیرمجاز و… ) و همین‌طور شرایط استاندارد بسته‌بندی انواع پارچه‌های پنبه‌ای سبک را برای استفاده تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان این محصول تشریح می‌کند و از این طریق اطلاعات قابل استنادی در اختیار آنان قرار می‌دهد.
اهداف و دامنه کاربردی استاندارد پارچه‌های پنبه‌ای سبک- ویژگی‌ها
هدف از تدوین این استاندارد تعیین ویژگی‌ها، روش‌های آزمون، نمونه‌برداری، بسته‌بندی و نشانه‌گذاری پارچه‌های پنبه‌ای سبک است و شامل پارچه‌هایی می‌شود که بافت تار و پودی از جنس صد درصد پنبه داشته باشند و برای تهیه البسه به کار روند.
این استاندارد برای محصولات تکمیل شده و آماده ارائه به بازار کاربرد دارد و ویژگی‌های مربوط به عملیات رنگرزی و تکمیل پارچه را شامل نمی‌شود.
اصطلاحات مهم در استاندارد پارچه‌های پنبه‌ای سبک- ویژگی‌ها
- بهر: به کالا‌هایی گفته می‌شود که هم‌جنس، هم نوع و هم اندازه و دارای خواص فیزیکی و شیمیایی و ظاهری یکسانی باشند.
- طاقه: حداقل ۳۰ متر پارچه که منظم و محکم دور یک تخته یا یا مقوای مستطیل یا لوله‌ای شکل به‌صورت یک لا یا دولا پیچیده شده باشد.
- عدل: بسته‌ای که درون آن حداقل ۵ طاقه پارچه پنبه‌ای سبک قرار داشته باشد و وزن آن از ۱۰۰ کیلوگرم تجاوز نکند.
ویژگی‌های پارچه‌های پنبه‌ای سبک در این استاندارد
۱- ویژگی‌های فنی پارچه پنبه‌ای سبک:
- میزان ویژگی‌های فنی حد گسیختگی تا پارگی، حداقل درجه برگشت‌پذیری از چروک خوردگی، حداکثر تغییر ابعاد بعد از غوطه‌وری در آب سرد و اندازه PH محلول پارچه برای وزن‌های مختلف یک متر مربع این نوع منسوجات باید مطابق با داده‌ها درج شده و روش‌های آزمون استاندارد ملی ایران معرفی شده در جدول شماره ۱ در متن استاندارد باشد.
- پهنای پارچه تکمیل شده: مطابق با مقدار اظهار شده با حد رواداری ۱/۵ درصد. (طبق روش آزمون استاندارد ملی ایران شماره ۱-۷۲۴)
- میزان سرکجی پارچه: نباید از ۱/۵ درصد عرض پارچه بیشتر باشد. (طبق آزمون استاندارد ملی ایران شماره ۱۴۲۳)
- کناره‌ها: یکنواخت و بدون موج و عاری از سرنخ اضافه، با پهنای حاشیه ۵ تا ۱۵ میلی‌متر. (برای پارچه‌های بافته شده حاشیه ریشه‌دار هم مجار است.)
- میزان انحنای دو سر پود: نباید از ۱ درصد عرض پارچه بیشتر باشد. (طبق آزمون استاندارد ملی ایران شماره ۱۴۲۳)
- متراژ: باید مطابق با مقدار اظهار شده باشد.
۲- عیوب غیرمجاز پارچه پنبه‌ای سبک:
این نوع پارچه باید هنگام بازرسی‌های چشمی عاری از عیوبی مانند قفسه تاری و پودی، پود شکسته، پود حلقه‌ای، پود روده شده، موج، شل یا سفت بودن حاشیه‌ها، لکه، نایکنواختی در سطح پارچه، نخ غریبه و… باشد. عیوب قابل گذشت هم شامل مواردی مانند لکه‌های بسیار ضعیف، شل و سفتی ضعیف پارچه، پارگی کناره کم‌تر از ۳ میلی‌متر و… می‌شود.
۳- ثبات رنگ پارچه پنبه‌ای سبک:
درجه تغییر رنگ و لکه‌گذاری پارچه در برابر عوامل مختلف طبیعی (نور) شیمایی (شستشو) و مکانیکی (مالش خشک و مرطوب- فشار اتوی مرطوب و خشک) باید مطابق با مقادیر درج شده در جدول شماره ۲ در متن استاندارد باشد.
بسته‌بندی و نشانه‌گذاری در استاندارد پارچه‌های پنبه‌ای سبک- ویژگی‌ها
• بسته‌بندی پارچه‌های پنبه‌ای سبک:
طبق دستورالعمل‌های این استاندارد پارچه باید به‌صورت محکم به دور یک تخته یا مقوا مستطیل شکل پیچیده شود. این طاقه‌ها در یک بهر حداکثر ۱۰ درصد می‌تواند به‌صورت دو تکه پیچیده شده باشد و حداقل طول هر تکه هم باید ۱۰ متر باشد. مهار پارچه توسط نوار کاغذی یا مشابه آن هم الزامی است و سپس درون کیسه‌های پلی‌اتیلن یا سلوفان بی‌رنگ قرار گرفته و در برابر رطوبت و آب و گردوغبار محافظت شود.
عدل‌های این نوع پارچه هم باید بدون این‌که به محتویات آن آسیبی برسد تسمه کشی یا سیم کشی شود. ضمناً وزن هر عدل و کل محموله باید مطابق با میزان اظهار شده باشد.
• نشانه‌گذاری پارچه‌های پنبه‌ای سبک:
برای نشانه‌گذاری طاقه درج اطلاعاتی مانند نام و نشان سازنده، جنس، شماره کالیته یا شماره سفارش، شماره طاقه، متراژ برحسب متر، عرض پارچه برحسب سانتی‌متر و سایر نشانه‌های مورد نیاز، بر روی یک اتیکت آویزان از گوشه‌های طاقه به‌صورت خوانا و ثابت، الزامی است.
نشانه‌گذاری روی عدل هم باید حاوی اطلاعات زیر به‌صورت خوانا و به زبان فارسی (با در مورد واردات و صادرات طبق توافق طرفین) باشد:
نام و نشان سازنده
جنس (صد درصد پنبه)
شماره طرح و رنگ‌بندی
شماره عدل
تعداد طاقه
وزن خالص و ناخالص
نشانه چتر
نشانه قلاب که بر روی آن ضربدر کشیده شده باشد
نام کشور سازنده
مقصد (در مورد صادرات)