آزمون میانگین طول دانه برنج
آزمون میانگین طول برنج یکی از آزمون‌های کنترل کیفیت برنج است که در استاندارد ملی ایران شماره ۱۲۷ یعنی برنج- ویژگی‌ها و روش‌های آزمون، شرح داده شده است. اصول و شیوه این آزمون که مشخص کننده یکی از اصلی‌ترین ویژگی‌های فیزیکی برنج است، توسط واحدهای آزمایشگاه مواد غذایی در نظر گرفته می‌شود. آشنایی به کلیت و مراحل این آزمون که با دو روش استاندارد ملی ایران شماره ۱۴۸۸۸ و روش شرح داده شده در استاندارد فوق‌الذکر انجام می‌شود، می‌تواند تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان برنج را از نظر میانگین استاندارد طول این محصول غذایی راهنمایی کند.
کلیت آزمون اندازه‌گیری میانگین طول دانه برنج
میانگین طول دانه برنج عبارت است از میانگین طول دانه‌های نمونه آزمایشگاهی که بدون هر نوع شکستگی، نارس بودن یا بد شکلی باشند. روش محاسبه میانگین طول دانه برنج بر اساس دستورالعمل و فرمول‌های ارائه شده در استاندارد ملی ایران، برنج- ویژگی‌ها و روش‌های آزمون انجام می‌شود و انواع مختلف برنج را از نظر ابعاد از یکدیگر متمایز می‌کند.
انواع برنج بر اساس ابعاد آن
انواع برنج بر اساس طول و ابعاد دانه‌ها شامل چهار نوع برنج دانه خیلی بلند، برنج دانه بلند، برنج دانه متوسط و برنج دانه کوتاه می‌شود.
برنج دانه خیلی بلند (very long rice kernel)
به دانه کامل برنجی گفته می‌شود که میانگین طول آن حداقل ۷/۵ میلی‌متر باشد. (در انواع وارداتی برنج این مقدار ۸ میلی‌متر تعیین شده است.)
برنج دانه بلند (long rice kernel)
به دانه کامل برنجی گفته می‌شود که میانگین طول آن بین ۶/۸ میلی‌متر تا ۷/۴۹ میلی‌متر باشد. (در انواع وارداتی این نوع برنج از نظر ابعاد، میانگین طول دانه برنج مقدار ۷/۱ میلی‌متر تعیین شده است.)
برنج دانه متوسط (medium rice kernel)
به دانه کامل برنجی گفته می‌شود که میانگین طول آن بین ۶ میلی‌متر تا ۶/۷۹ میلی‌متر باشد. (در انواع وارداتی این نوع برنج از نظر ابعاد، میانگین طول دانه برنج مقدار ۶/۷ میلی‌متر تعیین شده است.)
برنج دانه کوتاه و گرده (short rice kernel And bold)
به دانه کامل برنجی گفته می‌شود که میانگین طول آن حداقل ۵/۹۹ میلی‌متر باشد.
وسایل مورد نیاز برای آزمون میانگین طول دانه برنج
- تقسیم کننده نمونه یا نمونه بردار مخروطی یا نمونه بردار چند خانه با سیستم توزیع
- الک آزمایشگاهی با چشمه‌های گرد با قطر ¼ میلی‌متر
- انبرک، قیچی و قلمو
- ظروف کوچک
- ترازو با دقت ۰/۰۱ گرم
- سینی یا سایر وسایل با رنگ مخالف با رنگ برنج مورد ارزیابی
- میکرومتر (ریزسنج) یا سایر وسایل اندازه‌گیری به‌طوری‌که شکل دانه‌ها تغییر نکند؛ با دقت ۰/۰۱ میلی‌متر
آزمون اندازه‌گیری میانگین طول دانه برنج
آماده‌سازی آزمایه
نمونه آزمایشگاهی را به خوبی مخلوط کنید تا یکنواخت شود. بعد سعی کنید با استفاده از تقسیم کننده نمونه، مقدار آن را کم کنید تا مقدار آزمایه به ۸۰۰ گرم برسد. سپس آن را به وسیله تقسیم کننده نمونه به دو آزمونه ۴۰۰ گرمی تقسیم کنید و در صورت عدم دسترسی به تقسیم کننده نمونه، از روش دستی استفاده کنید.
روش آزمون
وقتی که دانه دارای چندین نقص باشد، باید آن را در گروهی که کم‌ترین حد مجاز را در جدول دارد، قرار دهید. همه دانه‌هایی را که از چشمه‌های الک آزمایشگاهی عبور نکنند باید به‌عنوان دانه‌های باقی مانده روی الک به حساب آورد.
اندازه‌گیری میانگین طول و ضریب تغییرات طول دانه برنج باید مطابق با استاندارد ملی ایران شماره ۱۴۸۸۸ (برنج- اندازه‌گیری ویژگی‌های ابعادی دانه) باشد و یا به روش و طبق مراحل زیر انجام شود:
الف) بعد از آماده‌سازی آزمونه‌های بدون نقص و باقی مانده روی الک، به وسیله نمونه‌برداری تصادفی دو گروه ۱۰۰ دانه‌ای برنج کامل بدون هیچ قسمت شکسته را جدا کنید.
ب) طول دانه‌های برنج را با استفاده از میکرومتر اندازه‌گیری کنید.
میانگین ریاضی طول را برای هر دو گروه ۱۰۰ تایی که L۱ و L۲ نام دارند، محاسبه کنید.
ج) میانگین طول L را در دو گروه ۱۰۰ تایی دانه برنج با استفاده از فرمول زیر محاسبه کنید:
L۱ به علاوه L۲ تقسیم بر ۲
اگر مقداری که از فرمول زیر به دست می‌آید بیشتر از ۲ باشد، همه دانه‌ها را به سینی برگردانید و دوباره از مرحله الف کار را تکرار کنید.
۱۰۰ (L۱ – L۲) تقسیم بر L
د) همه دانه‌ها را به آزمونه برگردانید.