ثبات رنگ در برابر عرق بدن، نخستین بار در سال ۱۳۴۵ از سوی سازمان ملی استاندارد ایران تدوین و منتشر شد و بر اساس پیشنهادهای رسیده برای چهارمین بار در سال ۱۳۹۲ مورد بازبینی کارشناسی قرار گرفت. این بازبینی اخیر به استناد بند ۱ ماده ۳ قانون اصلاح قوانین و مقررات مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران، به عنوان استاندارد ملی ایران در زمینه آزمونهای ثبات رنگ- ثبات رنگ در برابر عرق بدن شناخته میشود. در این آزمون استاندارد آزمونهای از کالای نساجی در تماس با پارچههای همراه در دو محلول مختلف قلیایی و اسیدی قرار میگیرد و بعد از آبگیری، بین دو صفحه و تحت فشار معینی در دستگاه آزمون قرار داده میشود. سپس آزمونهها و پارچههای همراه بهطور مجزا خشک شده و تغییر رنگ آزمونه لکه گذاری روی پارچههای همراه در مقایسه با معیار خاکستری یا به روش دستگاهی ارزیابی میشود. ثبات رنگ در برابر عرق بدن معیار مهمی برای سنجش کالاهای نساجی است و همواره مورد توجه تولیدکنندگان و مصرفکنندگان قرار میگیرد.
اهداف و دامنه کاربردی استاندارد آزمونهای ثبات رنگ- ثبات رنگ در برابر عرق بدن
هدف از تدوین این استاندارد تعیین روش ارزیابی مقاومت رنگ کالاهای نساجی از هر نوع و شکل در برابر عرق بدن انسان است.
وسایل و مواد مورد نیاز استاندارد آزمونهای ثبات رنگ- ثبات رنگ در برابر عرق بدن
۱- وسایل مورد نیاز برای تعیین ثبات رنگ در برابر عرق بدن
دستگاه آزمون: دستگاه آزمون ثبات رنگ منسوجات در برابر عرق بدن شامل قابی از فولاد ضد زنگ میشود که یک وزنه به جرم تقریبی ۵ کیلوگرم با سطح مقطع مشخص را در خود جای داده است به شکلی که هیچ فضای آزادی را در محیط قاب نپوشانده باقی نگذارد. وزنه فشار مشخصی را بر آزمونهها در ابعاد ۱۰۰ در ۴۰ میلیمتر وارد میکند. آزمونهها هم در صفحاتی از جنس شیشه رزین آکریلیکی قرار داده میشوند. در این استاندارد دستگاههای مشابهی هم که نتایج معادل این دستگاه را فراهم کند قابل قبول است.
آون: بهطوریکه دمای ثابت ۳۷ درجه سلسیوس را تأمین کند.
پارچههای همراه: طبق استاندارد ملی ایران شماره ۱۷۵ و پارچه چند جنسی طبق استاندارد ملی ایران ۴۴۹۸. در این آزمون قطعه اول همراه باید از جنس کالای نساجی مورد آزمون باشد و قطعه دوم طبق جدول و شرایط مشخص شده در متن استاندارد باشد.
معیار خاکستری برای ارزیابی تغییر رنگ: طبق استاندارد ملی ایران شماره ۱۶۰
معیار خاکستری برای ارزیابی لکهگذاری: طبق استاندارد ملی ایران شماره ۳۳۳
اسپکتروفتومتر یا کالریمتر برای ارزیابی تغییر رنگ و لکهگذاری: طبق استاندارهای ملی ایران شماره ۴۸۰۴ و ۸۶۲۷
یک دسته ۱۱ تایی صفحه از جنس شیشه یا رزین آکریلیکی
ظرف ته صاف از جنس مواد بیاثر
۲- مواد/واکنشگرهای مورد نیاز برای تعیین ثبات رنگ در برابر عرق بدن
محلول قلیایی: که شامل نیم گرم ال هیستیدین منو هیدروکلراید منو هیدرات، ۵ گرم کلرید سدیم، ۵ گرم دی سدیم هیدروژن اورتو فسفات دو دکاهیدرات در یک لیتر آب درجه ۳ میشود. PH این محلول باید توسط ۱ دهم مول بر لیتر هدروکسید سدیم به مقدار ۸ برسد.
محلول اسیدی: که شامل نیم گرم ال هیستیدین منو هیدروکلراید منو هیدرات، ۵ گرم کلرید سدیم، ۲/۲ گرم سدیم دی هیدروژن اورتو فسفات دی هیدرات در یک لیتر آب درجه ۳ میشود. PH این محلول باید توسط ۱ دهم مول بر لیتر هدروکسید سدیم به مقدار ۵/۵ رسیده شود.
روش آزمون استاندارد آزمونهای ثبات رنگ- ثبات رنگ در برابر عرق بدن
در مرحله اول این آزمون بعد از تهیه آزمونه طبق دستورالعملهای استاندارد، آزمونه مرکب به آرامی در یک ظرف ته صاف حاوی محلول قلیایی قرار داده میشود، بهطوریکه محلول کاملاً روی آن را بپوشاند. آزمونه به مدت ۳۰ دقیقه در دمای محیط در این حالت باقی میماند و بهطور مداوم توسط آزمونگر در ظرف جابهجا میشود. سپس آزمونه خارج میشود و محلول از آن توسط دو میله شیشهای خارج میشود. آزمونه بین دو صفحه شیشهای قرار داده میشود و تحت فشار مشخص (۱۲/۵ kpa) در دستگاه آزمون قرار میگیرد. به همین روش یک آزمون مرکب دیگر در محلول اسیدی فرو برده میشود و برای قرارگیری در دستگاهی دیگر آماده میشود. در مرحله بعد دستگاهها به مدت ۴ ساعت در آون با دمای ۳۷ درجه سلسیوس قرار میگیرند. بعد از گذشت این زمان، آزمونهها باز میشوند و در محیطی با دمای حداکثر ۶۰ درجه سلسیوس خشک میشوند. تغییر رنگ آزمونه و لکه گذاری روی پارچه یا پارچههای همراه با معیارهای خاکستری یا به روش دستگاهی ارزیابی میشوند و در قالب گزارش آزمون ثبات رنگ در برابر عرق بدن که شامل مواردی مثل جزئیات آزمون و درجات عددی معیار خاکستری یا ارزیابی دستگاهی برای تغییر رنگ آزمونه در هر یک از محلولها میشود، به سفارشدهندگان آزمون ارائه میشود.