خصوصیات کششی پارچه- قسمت ۱: تعیین حداکثر نیرو و ازدیاد طول در حداکثر نیروی اعمال شده به روش نوار باریک، بار اول در سال ۱۳۵۳ از سوی سازمان ملی استاندارد ایران تدوین و منتشر شد و بر اساس پیشنهاد‌های رسیده برای سومین بار در سال ۱۳۹۲ مورد بازبینی کارشناسی قرار گرفت. این بازبینی به استناد بند ۱ ماده ۳ قانون اصلاح قوانین و مقررات مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران، به‌عنوان استاندارد ملی ایران شناخته می‌شود. استاندارد مقاومت در برابر پارگی و ازدیاد طول روش‌های آزمون مختلفی را برای تعیین خصوصیات منسوجات با استفاده از دستگاه مقاومت سنج تعیین کرده است. خصوصیات کششی، خصوصیان کششی درز دوخت، خصوصیات جرخوردگی و سرخوردگی بخیه از جمله خصوصیات مکانیکی هستند که در صورت سازگاری نوع منسوج با شرایط استاندارد مورد آزمون قرار می‌گیرند. به‌طورکلی این روش استاندارد حداکثر نیرو ازدیاد طول آزمونه‌ها را در حداکثر نیروی اعمال شده پس از تعادل در شرایط محیطی استاندارد و یا در حالت خیس تعیین می‌کند و برای هر کدام روش آزمون جداگانه‌ای دارد.
اهداف و دامنه کاربردی استاندارد تعیین مقاومت منسوجات در برابر پارگی و ازدیاد طول
این استاندارد با هدف تعیین روش اندازه‌گیری حداکثر نیرو و ازدیاد طول منسوجات در حداکثر نیروی اعمال شده به روش نوار باریک تدوین شده است.
این روش بیشتر برای پارچه‌های تاروپودی به انضمام پارچه‌هایی کاربرد دارد که بدون داشتن الیاف الاستومتری و با عملیات مکانیکی و شیمیایی از خود خاصیت کشسانی نشان می‌دهند، اما برای پارچه‌هایی که با سایر روش‌های دیگر تولید می‌شوند هم استفاده می‌شود. لیست منسوجاتی که این استاندارد برای سنجش خاصیت آن‌ها کاربرد ندارد به این ترتیب است: ژئوتکستایل‌ها، منسوجات نبافته، پارچه‌های روکش شده، منسوجات تاروپودی از جنس الیاف شیشه و پارچه‌های تهیه شده از الیاف کربن یا نخهای نواری پلی‌الفینی.
اصطلاحات و تعاریف مهم در استاندارد تعیین مقاومت منسوجات در برابر پارگی و ازدیاد طول
- دستگاه مقاومت سنج از نوع ازدیاد سنج با نرخ ثابت (CRE): دارای یک فک ثابت و یک فک متحرک با سرعت ثابت در طول آزمون.
- آزمون نوار باریک: اندازه‌گیری مقاومت کششی در حالتی که تمام عرض آزمونه در فک‌های دستگاه مقاومت سنج قرار بگیرد.
- طول سنجه: که فاصله مؤثر بین دو فک دستگاه آزمونه است.
- درصد ازدیاد طول: نسبت ازدیاد طول آزمونه به طول اولیه.
- ازدیاد طول در حداکثر نیروی اعمال شده: درصد ازدیاد طول آزمونه در نقطه‌ای که حداکثر نیرو اعمال می‌شود.
- درصد ازدیاد طول آزمونه در نقطه گسیختگی: که شامل درصد ازدیاد طول آزمونه در اثر اعمال نیروی گسیختگی می‌شود.
خلاصه آزمون استاندارد تعیین مقاومت منسوجات در برابر پارگی و ازدیاد طول
در این آزمون استاندارد فقط باید از دستگاه‌های مقاومت سنج از نوع ازدیاد طول با نرخ ثابت (CRE) استفاده شود که خصوصیات و ویژگی‌های ضروری آن در استاندارد شرح داده شده است. همچنین در هر آزمون حداقل ۵ آزمونه در هر جهت مورد آزمون قرار می‌گیرد. طی این آزمون آزمونه‌هایی که مناسب این استاندارد هستند با اندازه معین (پهنای ۵۰ میلی‌متر و طولی که برای سنجه مناسب باشد) و بدون در نظر گرفتن قسمت‌های نخ‌کش شده، تهیه می‌شود. سپس نرخ یا درصد ازدیاد طول طبق داده‌های موجود در جدول مربوطه بر اساس تابعی از ازدیاد طول در حداکثر نیروی اعمال شده تنظیم می‌شود. سپس آزمونه‌ها به دو صورت بدون کشش اولیه و با کشش اولیه در فک‌های دستگاه مقاومت سنج نصب می‌شوند. مرحله اصلی آزمون تعیین مقاومت منسوجات در برابر پارگی و ازدیاد طول با روشن شدن دستگاه مقاومت سنج با نرخ ثابت شروع می‌شود. به این ترتیب آزمونه تا زمانی که گسیخته شود تحت کشش قرار می‌گیرد. نتایج بر اساس نیرو و درصد ازدیاد طول در حداکثر نیروی اعمال شده ثبت می‌شود و در صورت لزوم هم درصد ازدیاد طول و نیرو در نقطه گسیختگی ثبت می‌شود. نیرو‌ها برحسب نیوتن و داده‌های ازدیاد طول برحسب میلی‌متر یا درصد محاسبه می‌شود و حداقل تقریب‌هایی هم برای آن در نظر گرفته می‌شود.
همچنین این آزمون برای نمونه‌های خیس هم قابل انجام است، به این ترتیب که آزمونه بعد از خروج از آب طبق استاندارد (آب درجه ۳) و گرفته شدن آب اضافی آن توسط کاغذ خشک کن، مورد آزمون قرار می‌گیرد.
گزارش آزمون استاندارد تعیین مقاومت منسوجات در برابر پارگی و ازدیاد طول
هر گزارش این آزمون توسط آزمایشگاه‌های معتبر باید حاوی آگاهی‌های زیر باشد:
۱- روش آزمون استاندارد شماره ۱۱۴۷-۱
۲- مشخصات آزمونه و روش نمونه‌برداری
۳- طول سنجه برحسب میلی‌متر
۴- نرخ درصد ازدیاد طول مورد استفاده برحسب درصد بر دقیقه یا نرخ ازدیاد طول برحسب میلی‌متر بر دقیقه
۵- کشش اولیه برحسب نیوتن
۶- شرایط آزمون (استاندارد یا خیس)
۷- تعداد آزمونه
۸- پهنای نوار در صورتی که ۵۰ میلی‌متر نباشد
۹- هرگونه انحراف از این روش
۱۰- میانگین حسابی حداکثر نیرو و در صورت لزوم نیرو در نقطه گسیختگی برحسب نیوتن