استاندارد پاک‌کننده‌های دندان- ویژگی‌ها و روش‌های آزمون، نخستین بار در سال ۱۳۵۶ توسط سازمان ملی استاندارد ایران تدوین شد و بعد از آن برای دومین بار در سال ۱۳۸۹ مورد تجدید نظر کارشناسی قرار گرفت. هم‌اکنون تجدید نظر اخیر در این استاندارد به استناد بند ۱ ماده ۳ قانون اصلاح قوانین و مقررات مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران، به‌عنوان استاندارد ملی در این زمینه شناخته شده و منتشر می‌شود.
این استاندارد ضمن تشریح ویژگی‌های پاک‌کننده‌های دندان (مانند انواع خمیر دندان)، با معرفی روش‌های آزمون هر کدام معیار مشخصی در اختیار بخش‌های آزمایشگاه مواد شیمیایی قرار می‌دهد.
اهداف و دامنه کاربرد استاندارد پاک‌کننده‌های دندان- ویژگی‌ها و روش‌های آزمون
هدف از تدوین این استاندارد تعیین ویژگی‌ها و روش آزمون، نمونه‌برداری (طبق استاندارد ملی ایران شماره ۱۷۷۰ سال ۱۳۸۰)، بسته‌بندی و نشانه‌گذاری پاک‌کننده‌های دندانی است که با استفاده از مسواک برای بهداشت روزانه دهان و دندان استفاده می‌شود.
اصطلاحات و تعاریف مهم در آزمون کنترل کیفیت پاک‌کننده‌های دندان
پاک‌کننده دندان: هرگونه مواد یا ترکیباتی که برای پاک کردن سطوح قابل دسترس دندان با مسواک تهیه شود.
خمیر دندان: هرگونه پاک‌کننده نیمه جامد دندان به‌صورت خمیر، ژل و یا کرم.
ظرف واحد تک: بسته‌بندی خمیر دندان برای مصرف‌کننده شخصی.
ویژگی‌های پاک‌کننده‌های دندان در این استاندارد
ویژگی‌های عمومی پاک‌کننده‌های دندان
- ترکیبات: تمامی مواد تشکیل‌دهنده این محصولات باید جزئی از فهرست مواد مجاز وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی باشد.
- همسازی: این محصولات باید عاری از ذرات درشت و یا ذرات جداشونده در دهان باشد.
- یکنواختی: انواع پاک‌کننده‌ها در دمای ۲۷ درجه سلسیوس باید به‌صورت یکنواخت از لوله خارج شده و دچار بریدگی نشود.
- آسانی خروج از لوله: انواع خمیر دندان و ژل دندان باید در دمای ۱۰ درجه سلسیوس به آسانی و بدون فشار اضافی از لوله خارج شود.
- پایداری: طبق روش آزمون این استاندارد، پاک‌کننده دندان نباید هیچ‌گونه اثری از تغییر حالت نشان دهد و در طول عمر در نظر گرفته برای آن همین شرایط را حفظ کند.
ویژگی‌های شیمیایی و فیزیکی پاک‌کننده‌های دندان
این ویژگی‌ها بعد از انجام آزمون‌های این استاندارد، باید مطابق با مقادیر تعیین شده در جدول شماره ۱ باشد. در این جدول مقادیر ویژگی‌هایی مانند PH، فلزات سنگین، پایداری و… مشخص شده است.
ویژگی‌های میکروبیولوژی پاک‌کننده‌های دندان
مطابق با روش آزمون استاندارد ملی ایران شماره ۶۳۴۲ سال ۱۳۷۴
آشنایی با روش‌های آزمون استاندارد پاک‌کننده‌های دندان- ویژگی‌ها و روش‌های آزمون
روش آزمون پایداری
طبق این روش نمونه با بسته‌بندی اصلی به مدت یک ماه در آون با دمای ۴۰ درجه سلسیوس با رطوبت ۷۵ درصد قرار می‌گیرد و بعد از این مدت از نظر جدا شدن، تخمیر، تغییر رنگ و… مورد بررسی قرار می‌گیرد.
روش آزمون اندازه‌گیری PH
برای انجام این آزمون در آزمایشگاه شیمایی یک قسمت از نمونه با سه قسمت آب مقطر مخلوط شده و سپس PH محلول سوسپانسیون تشکیل شده بعد از ۱۰ دقیقه در دمای ۲۳ درجه سلسیوس توسط PH متر اندازه‌گیری می‌شود.
روش آزمون اندازه‌گیری کل فلوراید
در این آزمون سدیم منو فلورو فسفات یا یون‌های فلوراید با آب از خمیر دندان استخراج می‌شود و بعد با سدیم کربنات ذوب قلیایی می‌گردد. به این ترتیب یون‌های فلوراید به سدیم فلوراید تبدیل می‌شود و در آخر یون‌های فلوراید از طریق پتانسیومتری اندازه‌گیری می‌شود.
روش آزمون اندازه‌گیری فلزات سنگین
طبق استاندارد ملی ایران شماره ۱۲۰۱۴ سال ۱۳۸۸ (روش دوم) فلزات سنگین این فرآورده‌ها بر حسب سرب در نمونه مشخص می‌شود.
روش آزمون اندازه‌گیری آرسنیک
طبق استاندارد ملی ایران شماره ۱۱۰۶ سال ۱۳۸۲ و آزمون ۱۰ گرم نمونه انجام می‌شود.
روش آزمون اندازه‌گیری سایندگی
این آزمون از طریق مواد و وسایل مختلفی مانند زبری سنج، دستگاه مسواک زنی، دستگاه صیقل دهنده و… انجام می‌شود و روش آن به‌طور مفصل در متن این استاندارد شرح داده شده است.
اصول بسته‌بندی و نشانه‌گذاری در استاندارد پاک‌کننده‌های دندان- ویژگی‌ها و روش‌های آزمون
بسته‌بندی پاک‌کننده دندان:
این محصول باید در ظروف مناسب و مقاوم و بدون هیچ‌گونه تأثیرات نامطلوب بر مواد بسته‌بندی شود. استفاده از تیوب آلومینیومی باید طبق استاندارد ملی ایران شماره ۲۱۴۹ باشد. استفاده از تیوب چند لایه هم باید طبق استاندارد ملی ایران شماره ۵۹۳۸ باشد.
نشانه‌گذاری پاک‌کننده دندان:
برای نشانه‌گذاری این محصول به‌غیراز بسته بلندی‌های کوچک (کم‌تر از ۱۰ میلی‌لیتر) درج اطلاعات زیر بر روی بسته به‌صورت خوانا و ثابت الزامی است:
- نام و علامت تجاری
- نام و نشانی تولیدکننده
- تاریخ تولید، انقضاء و سری ساخت
- ذکر مواد تشکیل‌دهنده طبق استاندارد ملی ایران شماره ۱۰۰۹۴ سال ۱۳۷۸
- نوع و میزان فلوراید بر حسب میکروگرم بر گرم یا درصد جرمی در صورت وجود
- شماره پروانه ساخت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
- حجم یا وزن خالص
- تذکر ایمنی راجع به مصرف پاک‌کننده دندان حاوی یون فلوراید با غلظت بیشتر از ۱۰۰۰ میکروگرم بر گرم برای کودکان زیر ۶ سال
- ساخت ایران
- علامت و کد ردیابی استاندارد ایران