استاندارد شامپو- ویژگی‌ها و روش‌های آزمون، نخستین بار در سال ۱۳۷۴ توسط سازمان ملی استاندارد ایران تدوین شد و بعد از آن برای دومین بار در سال ۱۳۹۷ مورد تجدید نظر کارشناسی قرار گرفت. هم‌اکنون تجدید نظر اخیر در این استاندارد به استناد بند ۱ ماده ۳ قانون اصلاح قوانین و مقررات مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران، به‌عنوان استاندارد ملی در این زمینه شناخته شده و منتشر می‌شود.
این استاندارد در مورد اصلی‌ترین ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی انواع شامپو شستشو مناسب سر و بدن انسان بحث می‌کند و به تشریح دستورالعمل‌های استاندارد برای استفاده واحدهای آزمایشگاه شیمیایی در زمینه تست شامپو می‌پردازد.
اهداف و دامنه کاربرد استاندارد شامپو
هدف از تدوین این استاندارد تعیین ویژگی‌ها و روش آزمون، نمونه‌برداری (طبق استاندارد ملی ایران شماره ۱۷۷۰ سال ۱۳۸۰)، بسته‌بندی و نشانه‌گذاری شامپوهای شستشوی سر، بدن و سر و بدن انسان است و در مورد تمامی شامپوهای دارای مجوز بهداشتی از سازمان غذا و دارو کاربرد دارد، اما برای شامپوهای دارویی و شامپوهای بدون نیاز به آبکشی (شامپوهای خشک) کاربرد ندارد.
اصطلاحات و تعاریف مهم در آزمون کنترل کیفیت شامپو
شامپو: شامپو ترکیب مناسبی از مواد فعال در سطح پایه و ثانویه است که به همراه مواد کمکی و جانبی، پوست بدن و موی سر را بدون ایجاد اثرات نامطلوب تمیز می‌کند.
شامپو دارویی: شامپویی که دارای مجوز لازم از اداره کل نظارت بر امور دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو باشد.
ویژگی‌های شامپو در این استاندارد
یکنواختی شامپو: این محصول باید به‌صورت مایعی همگن بوده و عاری از مواد خارجی باشد.
ویژگی‌های شیمایی، فیزیکی، میکروبی و ایمنی این محصول باید کاملاً مطابق با داده‌های جدول شماره ۱ در متن این استاندارد باشد. در این جدول مشخصات و حدود قابل قبول و روش‌های آزمون مختلف مانند کل مواد قابل استخراج با اتیل الکل، پایداری حرارتی و برودتی، فلزات سنگین، عدد زئین و… مشخص شده است.
آشنایی با روش‌های آزمون استاندارد شامپو- ویژگی‌ها و روش‌های آزمون
روش آزمون کل مواد قابل استخراج با اتیل الکل
طبق این روش آزمون، کل مواد قابل استخراج با اتیل الکل باید طبق استاندارد ملی ایران شماره ۲۱۷۱ اندازه‌گیری شود.
روش آزمون PH محلول ده درصد آبی
PH محلول ۱۰ درصد نمونه باید طبق استاندارد ملی ایران شماره ۱۸-۳۱۷۸ اندازه‌گیری شود.
روش آزمون پایداری حرارتی و برودتی
آزمایشگاه شیمیایی با مخلوط کردن مقداری نمونه در دو لوله در سمباده‌ای ۲۰ میلی‌لیتر اقدام به آزمایش شامپو از نظر پایداری می‌کند. یکی از این لوله‌ها به مدت یک هفته در دمای ۴۵ درجه سلسیوس و لوله دوم به همین میزان در یخچال با دمای ۴/۵ درجه سلسیوس نگه‌داری می‌شود. بعد از طی این زمان نمونه‌های موجود در هر دو لوله از نظر پایداری مورد بررسی قرار می‌گیرد. (هر دو نمونه بعد از دو ساعت قرار گرفتن در دمای اتاق باید ویژگی‌های ظاهری مشابهی داشته باشند.)
روش آزمون فلزات سنگین
طبق استاندارد ملی ایران شماره ۱۲۰۱۴ صورت می‌گیرد.
روش آزمون فرمالئید آزاد
طبق استاندارد ملی ایران شماره ۳۵۷۳ اندازه‌گیری می‌شود.
روش آزمون ۴،۱ – دی اکسان
در این آزمون بعد از تهیه محلول‌های کالیبراسیون مختلف (محلول‌های کالیبراسیون A/B/C/D) و تهیه محلول‌های نمونه مورد آزمون، نمونه به داخل چهار ویال جداگانه اضافه می‌شود و هر یک در قسمت نمونه گذاری کروماتوگرام فضای فوقانی قرار داده می‌شوند و بر اساس اصول آزمون، نتایج به صورت یک نمودار از مقادیر بیان می‌شود.
روش آزمون عدد زئین
در این روش میزان پروتئین ذرت یا زئین حل شده توسط محلول شامپو بر حسب میلی‌گرم نیتروژن حاصل از پروتئین زئین حل شده در ۱۰۰ میلی‌لیتر محلول نمونه اندازه‌گیری می‌شود و از وسایل و موادی مانند سانتریفیوژ، همزن مغناطیسی، زئین و محلول اسید بوریک استفاده می‌شود.
روش آزمون میکروبی
طبق استاندارد ملی ایران شماره ۲۰۱۱۱ انجام می‌شود.
اصول بسته‌بندی و نشانه‌گذاری در استاندارد شامپو- ویژگی‌ها و روش‌های آزمون
بسته‌بندی شامپو:
شامپو باید در ظرف دربسته و به حد کافی مقاوم در هنگام حمل و نقل بسته‌بندی شود و جنس ظروف هم به نحوی باشد که موجب هیچ‌گونه تأثیرات نامطلوبی بر مواد بسته‌بندی نشود.
نشانه‌گذاری شامپو:
برای نشانه‌گذاری این محصول درج اطلاعات زیر بر روی بسته به‌صورت خوانا و ثابت الزامی است:
- نام و نشانی تولیدکننده/ و نام سفارش‌دهنده
- نام فرآورده و علامت تجاری
- پروانه ساخت و یا کد بهداشتی از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
- تاریخ تولید، انقضاء و شماره سری ساخت
- وزن یا حجم خالص با حد رواداری طبق استاندارد ملی ایران شماره ۱۶۳۸۱
- جمله دور از دسترس کودکان نگه‌داری شود و سایر توصیه‌ها و هشدارها
- طریقه مصرف
- کشور سازنده
- ذکر مواد تشکیل‌دهنده
- علامت و کد ره‌گیری استاندارد ایران