استاندارد نوشابه‌های گازدار- ویژگی‌ها و روش‌های آزمون میکروبیولوژی، نخستین بار در سال ۱۳۷۵ توسط سازمان ملی استاندارد ایران تدوین شد و بعد از آن برای اولین بار در سال ۱۳۹۵ مورد تجدید نظر کارشناسی قرار گرفت. هم‌اکنون تجدید نظر اخیر در این استاندارد به استناد بند ۱ ماده ۳ قانون اصلاح قوانین و مقررات مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران، به‌عنوان استاندارد ملی در این زمینه شناخته شده و منتشر می‌شود.
این استاندارد ویژگی‌های میکروبیولوژی انواع نوشابه گازدار را که بیشتر تحت تأثیر مخمر‌ها و کپک‌ها قرار می‌گیرند بررسی می‌کند و برای کنترل کیفیت این محصولات از نظر میکروارگانیسم‌های مختلف، دستورالعمل‌های کاربردی تعیین کرده و در اختیار تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان مختلف قرار می‌دهد.
اهداف و دامنه کاربرد استاندارد نوشابه‌های گازدار- ویژگی‌ها و روش‌های آزمون میکروبیولوژی
هدف از تدوین این استاندارد تعیین ویژگی‌ها و روش آزمون میکروبیولوژی انواع نوشابه گازدار بسته‌بندی شده است. نوشابه‌های گازدار کولا، طعم دار رنگی، طعم دار بی‌رنگ، گازدار میوه‌ای، سودا، و همچنین نوشابه‌های کم کالری سبک و گازدار بدون قند (طبق استاندارد ملی ایران ۱۲۵۰) در دایره کاربرد این استاندارد قرار می‌گیرند و ویژگی‌های میکروبیولوژی آن‌ها می‌تواند مورد آزمون این استاندارد قرار بگیرد.
اصطلاحات و تعاریف مهم در استاندارد نوشابه‌های گازدار- ویژگی‌ها و روش‌های آزمون میکروبیولوژی
نوشابه گازدار: فرآورده‌ای که از اختلاط آب آشامیدنی، گاز کربنیک و مواد افزودنی مجاز خوراکی دارای ویژگی‌های ظاهری، فیزیکی و شیمیایی مطابق با استاندارد ملی ایران شماره ۱۲۵۰ باشد، ذیل عنوان نوشابه گازدار قرار می‌گیرد.
آزمایه: مقدار مناسبی از نمونه که با رعایت اصول بهداشتی و آزمایشگاهی از نمونه‌های آزمایشگاهی تهیه شده باشد.
آزمونه: مقدار معینی از آزمایه که برای انجام یک آزمایش یا تهیه سوسپانسیون اولیه به‌صورت وزنی یا حجمی تهیه شود.
ویژگی‌های میکروبیولوژی انواع نوشیدنی گازدار طبق این استاندارد
مطابق با جدول شماره ۱ در متن استاندارد که برای سه ویژگی شمارش کلی میکروارگانیسم‌ها (بیشینه ۱۰)، باکتری‌های مقاوم به اسید (کم‌تر از ۱)، و کپک و مخمر (کم‌تر از ۱) حدود قابل قبول (ذکر شده درون پرانتز) مشخص شده است.
خلاصه روش آزمون میکروبیولوژی نوشابه‌های گازدار
آزمون شمارش کلی میکروارگانیسم‌ها در نوشابه گازدار
مطابق با استاندارد ملی ایران شماره ۱-۵۲۷۲، میکروبیولوژی زنجیره غذایی- روش جامع برای شمارش میکروارگانیسم‌ها- قسمت ۱: شمارش کلنی در ۳۰ درجه سلسیوس به مدت زمان ۷۲ ساعت، با استفاده از روش کشت آمیخته.
شمارش باکتری‌های مقاوم به اسید در نوشابه گازدار
برای انجام این آزمون به روش تلقیح و گرمخانه گذاری، برای هر آزمونه، سوسپانسیون اولیه و یا رقت‌های اولیه دو ظرف پتری دیش در نظر گرفته می‌شود و بعد مقدار دو میلی‌لیتر آزمونه در شرایط سترون در مرکز پتری دیش (هر کدام یک میلی‌لیتر) تلقیح می‌شود. در مرحلخ بعد مقدار ۱۵ میلی‌لیتر از محیط کشت آگار حاوی عصاره پرتقال (روش تهیه در متن استاندارد شرح داده شده است) را که دمای آن ۴۴ تا ۴۷ درجه سلسیوس رسیده است در مدت زمان ۱۵ دقیقه از تلقیح در هر پتری دیش ریخته می‌شود. سپس آزمونگر این پتری دیش‌ها را از سمت جلو به عقب و به‌صورت دورانی حرکت داده و آزمونه با محیط کشت یکنواخت می‌شود. وقتی محیط کشت بر روی سطح خنک جامد شد، پتری دیش‌ها به صورت وارونه در محیط گرمخانه با دمای ۳۵ درجه سلسیوس به مدت ۵ روز قرار داده می‌شوند. بعد از زمان گرمخانه گذاری تعداد کلنی‌های هر ظرف پتری دیش شمارش می‌شود. اگر کم‌تر از یک چهارم سطح محیط کشت به وسیله کلنی گسترش یافته اشغال شود، تعداد کلنی‌های موجود در بقیه سطح محیط کشت شمارش می‌شود و به کل ظرف پتری دیش تعمیم داده می‌شود. اگر بیش از یک چهارم سطح محیط کشت توسط کلنی‌های گسترش یافته اشغال شده باشد، پتری دیش برای شمارش انتخاب نمی‌شود.
شمارش کپک و مخمر در نوشابه گازدار
مطابق با استاندارد ملی ایران شماره ۱-۱۰۸۹۹، میکروبیولوژی مواد غذایی و خوراک دام- روش جامع برای شمارش کپک و مخمر قسمت اول: روش شمارش کلنی در فرآورده‌های با فعالیت آب بیشتر از ۹۵ درصد.
بیان نتایج آزمون میکروبیولوژی نوشابه گازدار
مطابق با استاندارد ملی ایران شماره ۹۸۹۹، میکروبیولوژی مواد غذایی و خوراک دام- راهنمای الزامات کلی برای آزمون.
گزارش آزمون در استاندارد نوشابه‌های گازدار- ویژگی‌ها و روش‌های آزمون میکروبیولوژی
گزارش آزمون باید حاوی اطلاعات زیر باشد و توسط بخش‌های آزمایشگاه میکروبیولوژی نوشابه گازدار به سفارش‌دهندگان ارائه شود.
- نام و نشانی و مشخصات کامل آزمایشگاه میکروبیولوژی
- نام و نشانی و مشخصات کامل متقاضی
- نتایج آزمون
- تاریخ آزمون
- تاریخ اعلام نتیجه آزمون
- نام و مشخصات آزمون‌کننده
- نام و امضای تائید‌کننده و مهر قانونی آزمایشگاه/محل انجام آزمون