استاندارد منسوجات- پارچه جین- ویژگی‌ها و روش‌های آزمون، نخستین بار در سال ۱۳۵۶ از سوی سازمان ملی استاندارد ایران تدوین و منتشر شد و بر اساس پیشنهاد‌های رسیده برای دومین بار در سال ۱۳۸۵ مورد بازبینی کارشناسی قرار گرفت. این بازبینی به استناد بند ۱ ماده ۳ قانون اصلاح قوانین و مقررات مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران، به‌عنوان استاندارد ملی ایران در زمینه شناخت ویژگی‌های پارچه جین شناخته می‌شود. در تهیه این استاندارد سعی شده است که با استاندارد‌های کشور‌های صنعتی و پیشرفته هماهنگی ایجاد شود و نمونه‌برداری، بسته‌بندی و نشانه‌گذاری منسوجات مورد نظر در بهترین شرایط صورت بگیرد.
اهداف و دامنه کاربردی آزمون پارچه جین
هدف از تدوین این استاندارد تعیین ویژگی‌ها، نمونه‌برداری روش‌های آزمون، بسته‌بندی و نشانه‌گذاری پارچه‌های جین از جنس ۱۰۰ درصد پنبه است.
دامنه کاربردی این استاندارد شامل ویژگی‌های مربوط به پارچه‌های جین اصل (Denim یا Blue Jean)، پارچه‌های شبه جین با تاروپود رنگ شده یا پود رنگ نشده می‌شود.
اصطلاحات مهم در استاندارد آزمون پارچه جین
رنگرزی ایندیگو: نوعی رنگرزی است که منجر به نفوذ سطحی رنگینه بدون نفوذ رنگ به مغز نخ می‌شود.
پارچه جین اصل: پارچه‌هایی از جنس پنبه با تراکم و استحکام بالا که مشخصه اصلی آن معمولاً به‌کارگیری سیستم رنگرزی ایندیگو برای رنگ‌آمیزی آن است.
پارچه‌های شبه جین: این واژه برای ایجاد تمایز با پارچه‌های جین اصل به کار می‌رود و به پارچه‌هایی گفته می‌شود که نخ تار آن‌ها می‌تواند با رنگرزی غیر ایندیگو به شکلی که مغز نخ سفید بماند رنگرزی شود و نخ پود آن رنگ شده یا رنگ نشده باشد.
بهر: به محموله‌ای از کالا گفته می‌شود که با شرایط تولیدی یکسان و هم‌جنس، هم‌بافت و هم‌رنگ باشند یا به عبارتی ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی و ظاهری یکسانی داشته باشند.
طاقه: حداقل ۵۰ متر پارچه و حداکثر دو تکه که به‌طور منظم و مستحکم دور یک تخته مقوایی مستطیل شکل یا روی یک لوله مقوایی به‌صورت دولا پیچیده شده باشد.
عدل: بسته‌ای که درون آن ۳ تا ۶ طاقه قرار داشته باشد.
بافت لنو: نوعی از بافت پارچه که در آن نخ‌های تار در هر پودگذاری از روی هم عبور می‌کنند.
ویژگی‌های پارچه در استاندارد منسوجات- پارچه جین- ویژگی‌ها و روش‌های آزمون
- در این استاندارد پارچه جین باید داری بافت، عرض، رنگ، ظاهر تمیز و یکنواخت باشد.
- جنس پارچه باید ۱۰۰ درصد از الیاف پنبه باشد
- بافت پارچه‌های جین معمولاً دارای بافت کجراه (سرژه) و مشتقات آن است و پارچه جین مناسب در این استاندارد هم باید همین ویژگی را داشته باشد.
- کناره‌های پارچه باید مستقیم، یکنواخت، بدون موج و عرض حاشیه حداقل ۵ میلی‌متر باشد.
- پهنای پارچه تکمیل شده باید مطابق با مقدار اظهار شده باشد و حد رواداری آن ۲ درصد، مطابق با استاندارد ملی ایران ۷۲۴ باشد.
- میزان سرکجی پارچه باید با آزمون استاندارد ملی ایران ۱۴۲۳ تعیین گردد و طبق شرایط استاندارد در نظر گرفته شود.
- انحناء با خمیدگی پارچه در دو سر حاشیه نباید بیشتر از ۱/۵ سانتی‌متر باشد.
- رطوبت مجاز موجود در پارچه تکمیل شده نباید بیش از ۸ درصد باشد؛ مطابق روش آزمون استاندارد ملی ایران ۳-۳۰
- سایر ویژگی‌های فنی ازجمله جرم در واحد طول، میزان آب‌رفتگی، مواد پرکننده، ثبات رنگ، عیوب مجاز و غیرمجاز هم باید طبق دستورالعمل‌های ذکر شده در متن استاندارد منسوجات- پارچه جین- ویژگی‌ها و روش‌های آزمون باشد.
شرایط آماده‌سازی نمونه و شرح استاندارد پارچه جین
۱- شرایط آماده‌سازی نمونه:
آزمونه‌ها قبل از آزمون باید حداقل ۲۴ ساعت در شرایطی با رطوبت نسبی ۶۵ درصد و دمای ۲۰ درجه سلسیوس مطابق با استاندار ملی ایران شماره ۹۴۸ قرار داده شوند. همچنین نمونه‌ها باید معرف واقعی خواص پارچه در بهر باشد. از هر بهر ۵ طاقه و از هر طاقه به مقدار مورد نیاز نمونه برداشته شود و از نظر ظاهری مورد بررسی قرار بگیرد.
۲- روش آزمون اندازه‌گیری حرکت سرکجی:
در این روش نمونه به طول حداقل یک متر انتخاب و وزن می‌شود. سپس دو نقطه H و I با فاصله ۲۰ سانتی‌متری از حاشیه پارچه و موازی با آن مشخص می‌شود. بعد از وسط خط HI به شکل T یک خط عمود رسم می‌شود. آزمونه تا‌زده می‌شود و همراه با پارچه‌های مشابه برای تأمین جرم کلی ۲ کیلوگرم داخل ماشین لباس‌شویی خانگی ریخته می‌شود. حدود ۲۵ گرم ماده شوینده تجاری مرسوم اضافه می‌شود و شستشو به مدت ۶۰ دقیقه در دمای ۶۰ درجه سلسیوس انجام می‌شود. بعد از خارج کردن آزمونه بر روی یک سطح صاف در دمای اتاق خشک می‌شود. مراحل شستشو دو بار دیگر تکرار می‌شود و بار آخر ماده نرم‌کننده تجاری هم به ماشین لباس‌شویی اضافه می‌شود. بعد از خشک شدن پارچه به مدت ۲۴ ساعت در دمای استاندارد محیط، محاسبات حرکت سرکجی طبق اصول این روش انجام می‌شود.
۳- بسته‌بندی پارچه‌های جین:
بسته‌بندی پارچه‌ها باید با رطوبت مجاز انجام شود. پارچه‌ها باید توسط نوار کاغذی یا مشابه آن در هر طاقه مهار شود و در کیسه‌های پلی‌اتیلن یا سلوفان بی‌رنگ مقاوم در برابر نفوذ آب قرار داده شود.
۴- نشانه‌گذاری پارچه‌های جین:
نشانه‌گذاری پارچه‌های جین هم بر اساس دستورالعمل‌های موجود در متن استاندارد بر روی یک برچسب یا آویز با حروف خوانا که حاوی اطلاعاتی مثل کد تولید، جرم در واحد طول و… است بر روی طاقه‌ها انجام می‌شود.