استاندارد مایع پاک‌کننده اجاق گاز- ویژگی‌ها و روش‌های آزمون، نخستین بار در سال ۱۳۸۰ توسط سازمان ملی استاندارد ایران تدوین شد و بعد از آن در سال ۱۳۹۱ برای اولین بار مورد تجدید نظر کارشناسی قرار گرفت. هم‌اکنون تجدید نظر اخیر در این استاندارد به استناد بند ۱ ماده ۳ قانون اصلاح قوانین و مقررات مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران، به‌عنوان استاندارد ملی در این زمینه شناخته شده و منتشر می‌شود.
این استاندارد ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی و روش‌های آزمون مایع پاک‌کننده اجاق گاز را که برای پاک کردن چربی‌های حرارت دیده ایدئال‌ترین پاک‌کننده به شمار می‌آیند، تشریح می‌کند و دستورالعمل‌های آن چه برای واحدهای آزمایشگاه شیمیایی و چه برای تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان این فراورده، قابل استفاده است.
اهداف و دامنه کاربرد استاندارد آزمون کنترل کیفیت مایع پاک‌کننده اجاق گاز
هدف از تدوین این استاندارد تعیین ویژگی‌ها و روش‌های آزمون، نمونه‌برداری (طبق استاندارد ملی ایران شماره ۱۷۷۰ سال ۱۳۸۱)، بسته‌بندی و نشانه‌گذاری مایع پاک‌کننده اجاق گاز خانگی و صنعتی است. این مایع‌های پاک‌کننده در دو دسته قابل طبقه‌بندی هستند:
نوع اول که فقط برای سطوح لعابی قابل استفاده است.
نوع دوم که برای کلیه سطوح قابل استفاده است.
ویژگی‌های مایع پاک‌کننده اجاق گاز طبق این استاندارد
ویژگی‌های عمومی مایع‌ها پاک‌کننده اجاق گاز
انواع پاک‌کننده اجاق گاز باید به صورت یکنواخت و عاری از ذرات خارجی و ترکیبات هیدروکربن باشند.
درصورتی‌که پاک‌کننده طبق دستورالعمل سازنده به کار برده شود، نباید هیچ‌گونه اثر مشهودی از قبیل مات شدگی، کدری و… روی سطح استفاده شده باقی بگذارد.
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی مایع پاک‌کننده اجاق گاز
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی این محلول بعد از مورد آزمون قرار گرفتن توسط آزمایشگاه شیمیایی باید مطابق با مقادیر مشخص شده در جدول شماره ۱ در این استاندارد باشد. این جدول ویژگی‌ها و حدود قابل قبول و روش‌های آزمون PH، قلیایی آزاد بر حسب NaOH، آزمون کارایی، مواد نامحلول در آب و تفاضل مواد غیر فرار و قلیایی آزاد را مشخص کرده است.
آشنایی با روش‌های آزمون استاندارد آزمون مایع پاک‌کننده اجاق گاز
روش آزمون اندازه‌گیری قلیایی آزاد
در این روش آزمون مقدار ۱۰۰ میلی‌لیتر آب مقطر تا نقطه جوش حرارت داده می‌شود و ۵ گرم نمونه توزین شده با دقت بالا به آن افزوده می‌شود. بعد به آرامی مقدار ۱۰ گرم محلول باریم کلراید خنثی شده به آن افزوده می‌شود و محلول تا ۷۰ درجه سلسیوس سرد می‌شود. در مرحله بعد این محلول توسط محلول هیدروکلریدریک اسید در حضور فنل فتالئین تا از بین رفتن رنگ صورتی تیتر می‌شود. در انتها مقدار قلیایی آزاد بر حسب درصد جرمی NaOH با استفاده از معادله درج شده در استاندارد و استفاده از داده‌های حجم هیدروکلریدریک اسید، غلظت هیدروکلریدریک اسید و جرم نمونه مشخص می‌شود.
روش آزمون اندازه‌گیری PH
در این آزمون حدود ۱۰۰ میلی‌لیتر نمونه به بشر منتقل شده و PH آن با استفاده از دستگاه PH متر که قبلاً با محلول‌های بافر کالیبره شده است، تعیین می‌شود.
روش آزمون کارایی
انجام این آزمون از طریق بازسازی و ساخت چرک استاندارد (با استفاده از مخلوط موادی مانند روغن نباتی جامد، دنبه ذوب شده، شیر، قند، رب گوجه فرنگی و…) و محلول گاز پاک کن استاندارد انجام می‌شود. در ابتدای آزمون مقدار خیلی کمی (در حدود ۰/۸ گرم) چرک استاندارد بر روی سطوح ظروف شیشه‌ای مورد نظر مالیده می‌شود. ظروف به مدت دو ساعت در آون تحت دمای ۸۰ درجه سلسیوس قرار می‌گیرند و بعد از خنک شدن، در همان آون به سه عدد از ظروف، محلول پاک‌کننده اجاق گاز استاندارد و به سه عدد دیگر مایع پاک‌کننده نمونه یا مورد آزمون اضافه می‌شود. بعد از بستن درب آون و گذشت ۳۰ دقیقه و خروج ظروف از آون، مایع دور ریخته می‌شود و چرک‌ها توسط جریان ملایم آب شستشو داده می‌شود. نتایج به‌صورت چشمی مورد مقایسه قرار می‌گیرد.
روش آزمون تفاضل مواد غیر فرار و قلیایی آزاد
این آزمون با توجه به داده‌های به دست آمده از مواد غیر فرار (توسط اندازه‌گیری باقی مانده خشک) و قلیایی آزاد بر اساس معادله درج شده در استاندارد (درصد جرمی مواد غیر فرار منهای درصد قلیایی آزاد) انجام می‌شود.
روش آزمون اندازه‌گیری مواد نامحلول در آب
طبق دستورالعمل این استاندارد، مقدار۲۰ گرم از نمونه در ۱۰۰ میلی‌لیتر آب مقطر حل می‌شود و در یک بوته شیشه‌ای متخلخل عبور داده می‌شود. سپس بوته و محتویات با آب مقطر شسته می‌شود و تا رسیدن به وزن ثابت در دمای ۱۰۵ درجه سلسیوس، در خشکانه خنک شده و وزن می‌شود. درصد مواد نامحلول در آب توسط معادله جرم بوته شیشه‌ای منهای جرم بوته شیشه‌ای بعد از صاف کردن تقسیم بر جرم نمونه ضربدر ۱۰۰، مشخص می‌شود.
اصول بسته‌بندی و نشانه‌گذاری در استاندارد مایع پاک‌کننده اجاق گاز
بسته‌بندی مایع پاک‌کننده اجاق گاز:
این فرآورده باید در ظروف بهداشتی مناسب از نظر فیزیکی و شیمیایی و بدون تأثیر بر روی محتوی، بسته‌بندی شود.
نشانه‌گذاری مایع پاک‌کننده اجاق گاز:
برای نشانه‌گذاری این محصول درج اطلاعات زیر بر روی بسته به‌صورت خوانا و ثابت الزامی است:
- نام و نشانی کارخانه تولیدکننده
- نام محصول و علامت تجاری
- شماره پروانه ساخت سازمان غذا و دارو
- تاریخ تولید، تاریخ انقضاء و شماره سری ساخت
- وزن یا حجم با حد رواداری
- نام مواد تشکیل‌دهنده
- روش مصرف
- عبارت دور از دسترس کودکان نگهداری شود.
- موارد مصرف
- محدودیت‌های استفاده